Kamila Czechowska
104. rocznica boju o Szubin za nami
11 stycznia 2023 r. w Szubinie odbyły się uroczystości rocznicowe związane z wyzwoleniem miasta przez wojska powstańcze. W pierwszej części obchodów zgromadzono się przy mogile powstańczej na miejscowym cmentarzu. Uroczystość prowadziła prezes Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 w Szubinie Mariola Polańska, a dr Kamila Czechowska przypomniała historię pomnika-mogiły. Modlitwę w intencji powstańców wielkopolskich odmówił ks. dziekan Tadeusz Lesiński. W dalszej części złożono wiązanki kwiatów i zapalono znicze. Wiązanki złożyli m.in. przedstawiciele władz miasta – przewodnicząca Rady Miejskiej Anna Kijowska i zastępca burmistrza Wioleta Borys-Stachowiak wraz z ks. dziekanem i ks. proboszczem Jackiem Pawelczykiem, delegacja powiatu nakielskiego na czele ze starostą Tadeuszem Sobolem, środowiska Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 z Szubina, Mroczy i Brzozy, przedstawiciele Rady Seniorów Gminy Szubin, IPN Bydgoszcz, Muzeum im. Dzieci Wrzesińskich z Wrześni, Gminy Kcynia, Kręgu Seniorów ZHP w Szubinie, Szubińskiego Domu Kultury, delegacja reprezentujące szkoły z miasta i gminy z Szubin, Bank Spółdzielczy, służby mundurowe – Policję Państwową i Państwową Straż Pożarną, Parafialny Oddział Akcji Katolickiej w Szubinie kibice Lecha Poznań i Zawiszy Bydgoszcz, delegacje Klubu Seniora, Związku Emerytów i Rencistów i Stowarzyszenia Diabetyków, organizacja Bydgoscy Patrioci, powiatowe koło Platformy Obywatelskiej oraz osoby indywidualne. Za liczny udział podziękowała przewodnicząca Rady Miejskiej Anna Kijowska. Wartę wystawili członkowie Towarzystwa Historycznego z Kcyni i młodzież z Zespołu Szkół im. prof. Emila Chroboczka w Szubinie pod kierunkiem Piotra Jamróga. W uroczystości uczestniczyły liczne poczty sztandarowe na czele z pocztem Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 w Bydgoszczy. Część na cmentarzu nagłaśniał Szubiński Dom Kultury.
Przed uroczystością na cmentarzu delegacja Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 w Szubinie złożyła znicz pod pomnikiem-mogiłą ofiar II wojny światowej na miejscowym cmentarzu. W tej zbiorowej mogile spoczywają powstańcy wielkopolscy, którzy za udział w zrywie zostali przez Niemców zamordowani w czasie okupacji.
Druga część uroczystości odbyła się w Muzeum Ziemi Szubińskiej, gdzie program artystyczny przygotowała młodzież ze Szkoły Podstawowej nr 2 w Szubinie pod kierunkiem Marioli Polańskiej i Dobromiły Swosińskiej. Za przedstawiony materiał podziękował burmistrz Szubina Mariusz Piotrkowski wraz z zastępcą Wiolettą Borys-Stachowiak i przewodniczącą rady Anną Kijowską.
Następnie dr Kamila Czechowska przedstawiła projekt, który związany był z wystawą „SZLAKIEM BITEW I MURALI FRONTU PÓŁNOCNEGO POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO 1918-1919”. Projekt związany był z podtrzymywaniem zainteresowania walkami o ustanowienie granic II Rzeczpospolitej, a w szczególności ugruntowaniu wiedzy o Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919 poprzez zwrócenie uwagi na murale powstańcze i historię oraz osoby, którą one upamiętniają. Autorami zdjęć są: Piotr S. Adamczewski, Kamila Czechowska, Anna Duda-Nowicka, Igor Janowiak, Remigiusz Konieczka, Remigiusz Maćkowiak, Arkadiusz Sobczak. Osoby te wykonały zdjęcia murali na terenie powiatów położonych w województwie wielkopolskim i kujawsko-pomorskim. Wykonano zdjęcia w Szubinie, Kcyni, Zamościu, Żninie, Damasławku, Sarbii, Walkowicach, Kuźnicy Czarnkowskiej, Romanowie Górnym, Brzeźnie, Gnieźnie, Kołaczkowie, Wrześni, Strzałkowie, Pawłowie, Sierakowie, Gozdowie, Kostrzyniu, Rogoźnie. Realizatorem projektu było Szubińskie Towarzystwo Kulturalne we współpracy z Muzeum Ziemi Szubińskiej im. Zenona Erdmanna i Towarzystwem Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 koło w Szubinie im. Ks. Ludwika Sołtysińskiego. Podczas uroczystości w imieniu organizatorów wystawy podziękowania autorom zdjęć wręczył wicestarosta Tomasz Miłowski, który zachęcił do aplikowania w kolejnych konkursach. Z grona autorów głos zabrał Arkadiusz Sobczak z Gozdowa, który przybliżył historię muralu z podobizną dowódcy frontu północnego gen. Kazimierza Grudzielskiego oraz mjr rez. Jarosław Odrobiński, który organizował wystawy w Kosowie i Wyrzysku. Podczas spotkania zachęcano również do zapoznania się z wystawą plenerową pt. Powstanie Wielkopolskie, którą udostępniła Delegatura IPN w Bydgoszczy, a która eksponowana jest na zewnątrz muzeum.
Dr Kamila Czechowska
jest dyrektorem
Muzeum Ziemi Szubińskiej
im. Zenona Erdmanna w Szubinie
Jacek Pietraszko
Żnińskie obchody 104. rocznicy Powstania Wielkopolskiego
Uroczystości 104. rocznicy wyzwolenia Żnina z zaboru pruskiego miały bogaty przebieg. Już 27 grudnia, w Narodowym Dniu Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego, na terenie Szkoły Podstawowej nr 1 w Żninie odbyło się uroczyste odsłonięcie muralu, którego autorami są absolwenci szkoły Piotr i Jarosław Strzałka. W uroczystości brali udział przedstawiciele lokalnych władz, członkowie Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego na czele z prezesem Jackiem Pietraszko.
W niedzielę 8 stycznia odbył się IV Żniński Bieg Powstańczy. W tym roku patronem sportowych zmagań był Powstaniec Wielkopolski Stefan Nyka. Na starcie biegu stanęło 126 biegaczy i 2 kijkarzy nordic walking. Pięciokilometrową trasę najszybciej pokonał Tomasz Pawłowski z Zielonki, a wśród kobiet Katarzyna Piotrowska z Bydgoszczy. Wszyscy uczestnicy biegu zostali uhonorowani pamiątkowymi medalami z wizerunkiem Stefana Nyki. Dla zwycięzców dyplomy i puchary wręczali wicestarosta żniński Andrzej Hłond, burmistrz Żnina Robert Luchowski i prezes TPPW w Żninie Jacek Pietraszko.
Główne obchody Powstania Wielkopolskiego odbywały się 11.01.2023 roku. Przed 104 laty, w tym dniu zostało ostatecznie zdobyte miasto przez powstańców. Od samego rana świętowano kolejną rocznicę . O godzinie 9.00 otwarto w Muzeum Ziemi Pałuckiej wystawę pt. „Pozostała nie tylko pamięć”. Zgromadzono na niej eksponaty w postaci: obrazów, dyplomów, odznaczeń, książek, osobistych pamiątek po powstańcach. Najcenniejszymi eksponatami są pamiątki po pierwszym komendancie wojskowym Żnina, dowodzącym oddziałami powstańczymi, które po raz pierwszy, 1 stycznia wyzwoliły Żnin, czyli por Tadeuszu Lerchenfeldzie. Na wystawie można zobaczyć między innymi portrety Tadeusza Lerchenfelda i jego małżonki autorstwa międzywojennego poznańskiego malarza Henryka Jackowskiego.
Po otwarciu wystawy licznie zgromadzeni goście udali się na ulicę 700-lecia, gdzie byli świadkami odsłonięcia pamiątkowych kamieni z nazwiskami Tadeusza Lerchenfelda i Jana Tomaszewskiego – dowódców powstańczej bitwy o Żnin. W tym miejscu wszystkich przybyłych powitał Jacek Pietraszko prezes Kola TPPW w Żninie. Aktu odsłonięcia dokonali wojewoda kujawsko-pomorski Mikołaj Bogdanowicz oraz prawnuk Tadeusza Lerchenfelda – Przemysław Gniazdowski.
Dla uczczenia tych grudniowych wydarzeń i ich bohaterów w kościele farnym pw. św. Floriana, ks. dr Tadeusz Nowak odprawił mszę świętą, podkreślając w wygłoszonej homilii znaczenie zwycięskiego zrywu naszych przodków. Po jej zakończeniu wszyscy zebrani, w asyście Orkiestry Wojska Polskiego i kompanii honorowej 2 Batalionu Ziemi Żnińskiej, udali się na teren Szkoły Podstawowej nr 1 noszącej imię Powstańców Wielkopolskich. Tam zostali powitani przez dyrektora tej placówki Marka Orzechowskiego, a następnie odbyła się, z ceremoniałem wojskowym, następna część obchodów.
Sygnałem do jej rozpoczęcia był wystrzał z armaty Bractwa Kurkowego z Piechcina. Po odegraniu i odśpiewaniu Hymnu Polski oraz wciągnięciu przez żołnierzy flagi na maszt głos zabrali starosta żniński Zbigniew Jaszczuk i wojewoda kujawsko-pomorski Mikołaj Bogdanowicz. Zgromadzone delegacje szkół, zakładów pracy, instytucji samorządowych oraz prywatne osoby złożyły wiązanki kwiatów pod tablicą umieszczoną na kamiennym głazie. Na zakończenie obchodów odśpiewano, w rytmie muzyki orkiestry wojskowej, „Rotę”.
Końcowym wydarzeniem obchodów 104. rocznicy Powstania Wielkopolskiego w Żninie był koncert muzyczny w wykonaniu uczniów i nauczycieli szkoły Podstawowej nr 1, który wzbogacili męskimi głosami chórzyści z chóru Moniuszko pod dyrekcją Beaty Różańskiej. Po zakończonym koncercie głos zabrali kujawsko-pomorski kurator oświaty Marek Grali i prezes Koła TPPW Jacek Pietraszko, dziękując wszystkim, którzy przygotowali i brali w tym dniu udział, dając świadectwo pamięci o naszych przodkach.
Autor jest członkiem Zarządu Głównego TPPW,
wiceprezesem Oddziału Kujawsko – Pomorskiego
oraz prezesem Koła TPPW w Żninie
Arkadiusz Slabig
Młodzież na „powstańczym szlaku” – konkurs historyczny w Miałach
9 stycznia 2023 roku uczniowie szkół podstawowych w powiecie czarnkowsko–trzcianeckim po raz kolejny wzięli udział w konkursie wiedzy o Powstaniu Wielkopolskim 1918–1919. Był to już IV Powiatowy Konkurs Historyczny pn. „Powstańczym szlakiem ku sercu Puszczy Noteckiej”, organizowany od kilku lat w Miałach w ramach współdziałania miejscowej Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich z lokalnym Kołem Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919.
Na zaproszenie organizatorów przybyło łącznie 43 reprezentantów następujących placówek edukacyjnych: Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim, Szkoły Podstawowej im. Henryka Sienkiewicza w Dzierżążnie Wielkim, Szkoły Podstawowej nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu, Szkoły Podstawowej nr 2 im. Jana Pawła II w Wieleniu, Katolickiej Szkoły Podstawowej im. Św. Siostry Faustyny w Trzciance, Publicznej Szkoły Podstawowej im. ppłk. Zdzisława Orłowskiego w Lubaszu, Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Rosku, Szkoły Podstawowej im. Józefa Noji w Pęckowie, Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach, a także mieszkaniec Łomnicy. Uczestników podzielono na dwie kategorie wiekowe: juniorów (klasy V–VI) i seniorów (klasy VII–VIII), do których dopasowano testy wiedzy.
Uczniowie zmierzyli się z zadaniami odnoszącymi się do dziejów walk o niepodległość i granice w latach 1918–1921. Analizowali biogramy naczelnych i lokalnych dowódców wojsk powstańczych, czytali teksty źródłowe opisujące bitwy i potyczki, a także badali źródła ikonograficzne (mapy, fotografie obiektów sepulkralnych i odznaczeń). Prócz dziejów regionalnych poznali też czyn zbrojny żołnierzy wielkopolskich w walkach na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej i na Górnym Śląsku.
Konkurs uzyskał honorowy patronat: Wielkopolskiego Kuratora Oświaty, Starosty Powiatu Czarnkowsko–Trzcianeckiego, Burmistrza Wielenia, Dyrektora Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu oraz Zarządu Głównego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Otrzymano wsparcie finansowe i rzeczowe ze strony: Banku Spółdzielczego w Wieleniu, Nadleśnictwa Potrzebowice i firmy AGROLIDER z Roska.
Serdeczne podziękowania kierujemy do osób, które w znaczący sposób pomogły w organizacji konkursu: Joanny Ignaszak (dyrektora Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach), Magdaleny Słabig (nauczyciela w Szkole Podstawowej im. Arkadego Fiedlera w Nowej Wsi), Henryka Korpysa (sołtysa wsi Miały), Michała Ignaszaka (prezesa Klubu Sportowego „Victoria” w Miałach), Doroty Kapczyńskiej (pracownicy Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach), Wioletty Szukajło (głównego specjalisty w Wydziale Zdrowia i Współpracy Społecznej Starostwa Powiatowego w Czarnkowie), Hanny Forbrich (inspektora ds. współpracy ze społeczeństwem w Urzędzie Miejskim w Wieleniu), Piotra Krzyżańskiego (inspektora w Biurze Edukacji Narodowej Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu), Marzeny Piechowiak (nauczyciela w Szkole Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach i Łukasza Piechowiaka (prywatnego przedsiębiorcy).
Poniżej przedstawiamy wyniki konkursu:
Kategoria klas V–VI
-
miejsce ex aequo
Hanna Pyrz
(Zespół Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim)
Maria Szymańska
(Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
-
miejsce ex aequo
Wojciech Piechowiak
(Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Adam Piochacz
(Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
-
miejsce ex aequo
Igor Kriegel
(Zespół Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim)
Kamil Mleczak
(Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
Wyróżnienie
Feliks Wieliński
(Katolicka Szkoła Podstawowa im. Św. Siostry Faustyny w Trzciance)
Kategoria klas VII–VIII
-
miejsce
Miłosz Rokicki
(Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Rosku)
-
miejsce
Michał Kościółek
(Publiczna Szkoła Podstawowa im. ppłk. Zdzisława Orłowskiego w Lubaszu)
-
miejsce ex aequo
Adam Klimek
(Szkoła Podstawowa im. Józefa Noji w Pęckowie)
Wiktor Siwiak
(Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Dzierżążnie Wielkim)
Wyróżnienie ex aequo
Adrian Kowal
(Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Rosku)
Arkadiusz Perz
(Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Rosku)
Gratulujemy!
Dziękujemy wszystkim uczestnikom za udział w konkursie.
Zapraszamy do udziału w V edycji edukacyjnego marszu „powstańczym szlakiem”
w styczniu 2024!
Tekst i zdjęcia: dr hab. Arkadiusz Słabig,
TPPW 1918/19, Koło w Miałach
Arkadiusz Slabig
Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego
(Miały, 27 grudnia 2022 r.)
Już po raz drugi świętowano w Miałach Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Podobnie jak przed rokiem swój potencjał organizacyjny połączyły: Sołectwo Miały, Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich, Klub Sportowy „Victoria”, Ochotnicza Straż Pożarna, Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego i Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919.
Uroczystość rozpoczęła się w miejscu symbolicznym – na dworcu kolejowym zdobytym w styczniu 1919 roku przez powstańczą drużynę z Wronek. To wydarzenie sprzed niemal 104 lat, dzięki wspomnieniom pochodzącego z Piłki Szczepana Grasia, przeszło zarówno do historii, jak i do legendy Powstania Wielkopolskiego. Oddano hołd wszystkim Wielkopolanom, którzy aktywnie włączyli się w działania na rzecz przyłączenia ziem między Wartą a Notecią do odrodzonej Rzeczypospolitej.
Zgromadzeni uczestnicy udali się pod pomnik Powstańców Wielkopolskich 1918/1919, stojący w sąsiedztwie szkoły noszącej ten sam zaszczytny patronat. Złożono wiązanki kwiatów i zapalono znicze pamięci. Następnie uczniowie i absolwenci mialskiej szkoły odbyli na tzw. partyzanckiej ścieżce rowerowej bieg na dystansie 104 metrów, by aktywnie uczcić 104. rocznicę wybuchu Powstania. |
W świetlicy mialskiej szkoły oddano głos Marii Jolancie Dembskiej, związanej z domem kultury w Pęckowie, która przedstawiła zgromadzonym biogramy powstańców i żołnierzy wielkopolskich mieszkających w dawnym powiecie wieleńskim. Swoją obecność zaznaczyła też posłanka na Sejm RP Marta Kubiak, która w wystąpieniu zachęcała młode pokolenie do pielęgnowania tradycji powstańczych.
Punktem kulminacyjnym uroczystości było rozstrzygnięcie II Powiatowego Konkursu Historyczno-Plastycznego „A przez Wielkopolskę leci krzyk wolności”, objętego honorowym patronatem przez: Wielkopolskiego Kuratora Oświaty, Starostę Powiatu Czarnkowsko-Trzcianeckiego, Burmistrza Wielenia, Dyrektora Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu, Dyrektora Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu i Dyrektora Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Pile. Wsparcia finansowego i rzeczowego udzieliły: Bank Spółdzielczy w Wieleniu, Nadleśnictwo Potrzebowice i Firma AGROLIDER z Roska.
W konkursie adresowanym do szkół podstawowych w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim udział wzięli uczniowie: Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim, Szkoły Podstawowej im. Św. Urszuli Ledóchowskiej w Drawskim Młynie, Szkoły Podstawowej im. Józefa Noji w Pęckowie, Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Piłce, Szkoły Podstawowej im. Henryka Sienkiewicza w Dzierżążnie Wielkim, Szkoły Podstawowej nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu, Szkoły Podstawowej nr 2 im. Jana Pawła II w Wieleniu, Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach, Katolickiej Szkoły Podstawowej im. Św. Siostry Faustyny w Trzciance i Szkoły Podstawowej im. Henryka Sienkiewicza w Łomnicy.
Oto lista laureatów i wyróżnionych:
Kategoria klas I – III
I miejsce
Aleksandra Kępa (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Iga Margowska (Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Łomnicy)
Iwo Margowski (Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Łomnicy)
II miejsce
Jakub Kępa (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Gabriela Łukasik (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
Miłosz Antczak (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
III miejsce
Hanna Pawłowska (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
Eliza Gogołek (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Adam Nawrot (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Wyróżnienie
Olga Sikora (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Kategoria klas IV – VI
I miejsce
Mateusz Janas (Zespół Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim)
Olivia Michalska (Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Piłce)
Joanna Wawrowska (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
II miejsce
Hanna Świtoń (Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II w Wieleniu)
Marcelina Duhr (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
Liliana Rychlik (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
III miejsce
Cezary Jechalik (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Jakub Nawrot (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Maria Szymańska (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Wyróżnienie
Maksymilian Sawala (Szkoła Podstawowa im. Św. Urszuli Ledóchowskiej w Drawskim Młynie)
Gabriel Wilgucki (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
Kategoria klas VII – VIII
I miejsce
Nikola Maślona (Szkoła Podstawowa im. Józefa Noji w Pęckowie)
Maja Wiśniewska (Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Dzierżążnie Wielkim)
Wiktoria Nerka (Zespół Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim)
II miejsce
Piotr Ignaszak (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Wiktoria Heyer (Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II w Wieleniu)
Noemi Zeler (Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Piłce)
III miejsce
Julian Piątek (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
Adam Rychlik (Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II w Wieleniu)
Jędrzej Izydor (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
Wyróżnienie
Anna Ancuta (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Szymon Wiśniewski (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
Wszystkim laureatom i wyróżnionym gratulujemy!
Po przedstawieniu wyników konkursu zgromadzeni goście zwiedzali Izbę Historii Regionalnej, w której Marek Doczekalski, prezes Stowarzyszenia Rozwoju Lokalnego, przedstawił ekspozycję muzealną ilustrującą życie codzienne dawnych mieszkańców Puszczy Noteckiej.
Słowa podziękowania za aktywne uczestnictwo w organizacji Narodowego Dnia Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego w Miałach kierujemy do: Henryka Korpysa, sołtysa wsi Miały, Joanny Ignaszak, dyrektora Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach, Michała Ignaszaka, prezesa Klubu Sportowego „Victoria”, Romana Stańko, prezesa Ochotniczej Straży Pożarnej w Miałach, Marka Doczekalskiego, wiceprzewodniczącego Rady Miejskiej w Wieleniu, prezesa Stowarzyszenia Rozwoju Lokalnego, Marii Jolanty Dembskiej i Klaudii Dembskiej (dom kultury w Pęckowie), Jolanty Ściegiennej, Marzeny Piechowiak i Doroty Kapczyńskiej (szkoła w Miałach), Agaty Wizy i Michała Gisia, reprezentujących 1. Wieleński Szczep Harcerski „Knieja”, Zuzanny Krecak i Grzegorza Lewandowskiego z Zespołu Szkół Leśnych w Goraju, Wojciecha Wysopala (agencja SK Media) oraz licznie zgromadzonych uczniów z Miałów, Mężyka i Białej.
Do zobaczenia w Miałach na trzeciej edycji Narodowego Dnia Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego – 105. rocznicy wybuchu Powstania – 27 grudnia 2023 r.!
dr hab. Arkadiusz Słabig, prezes mialskiego Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919
Arkadiusz Slabig
„Łuny goreją u brzegów Noteci” – I Powiatowy Konkurs Historyczny dotyczący Powstania Wielkopolskiego 1918 – 1919 (Goraj-Zamek, 20 grudnia 2022 r.)
20 grudnia br. Zespół Szkół Leśnych im. inż Jana Kloski w Goraju (powiat czarnkowsko-trzcianecki, województwo wielkopolskie) był gospodarzem konkursu historycznego pn. „Łuny goreją u brzegów Noteci”, adresowanego do uczniów szkół ponadpodstawowych. W tytule wykorzystano cytat z poezji Romana Wilkanowicza. Tematyka konkursu dotyczyła zmagań o niepodległość i granice w latach 1918 – 1920 na ziemiach nadnoteckich, a zwłaszcza Powstania Wielkopolskiego. Inicjatorem i współorganizatorem przedsięwzięcia był dr hab. Arkadiusz Słabig, działacz Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. W konkursie wzięli udział przedstawiciele placówek oświatowych z powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Wśród laureatów i wyróżnionych znaleźli się reprezentanci: Zespołu Szkół Leśnych im. inż. Jana Kloski w Goraju, Liceum Ogólnokształcącego im. Janka z Czarnkowa w Czarnkowie i Edukacji Lubasz (Szkół im. Ignacego Jana Paderewskiego).
Konkurs był objęty honorowym patronatem przez: Ministra Klimatu i Środowiska, Wielkopolskiego Kuratora Oświaty, Starostę Powiatu Czarnkowsko-Trzcianeckiego, Dyrektora Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu i Kierownika Muzeum Ziemi Czarnkowskiej. Inicjatywami towarzyszącymi były: wykład Marcina Podemskiego (edukatora z Oddziałowego Biura Edukacji IPN w Poznaniu) na temat dziejów Powstania w ujęciu regionalnym, a także wystawa panelowa o podobnej tematyce udostępniona zwiedzającym do końca grudnia. Podczas konkursu zaprezentowano album pt. Oni dla nas, my dla Nich, którego autorka – Karolina Rążewska-Golik (Muzeum Ziemi Czarnkowskiej) – zasiadła w jury. W organizację konkursu aktywnie włączyli się: Dyrektor Albert Tabaka, liczni nauczyciele, wychowawcy i uczniowie ZSL w Goraju, którzy zasłużyli na słowa najwyższego uznania i podziękowania. Powstańcze święto zwieńczyło złożenie symbolicznej wiązanki na mogile powstańców na cmentarzu parafialnym w Lubaszu.
Autor jest prezesem Koła TPPW w Miałach
Michał Klisiński
„Powstanie Wielkopolskie i Powstańcy Wielkopolscy w pamięci pokoleń. Ślady pamięci na ziemi gorzowskiej” – sesja popularnonaukowa w Gorzowskim Muzeum.
W dniu 20 grudnia br. Koło Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego w Gorzowie Wielkopolskim we współpracy z Muzeum Lubuskim im. Jana Dekerta zorganizowało sesję popularnonaukową pt. „Powstanie Wielkopolskie i Powstańcy Wielkopolscy w pamięci pokoleń. Ślady pamięci na ziemi gorzowskiej”. Wydarzenie odbyło się w jednej z sal XIX – wiecznej Willi – Muzeum, urokliwie położonej w parku nieopodal gorzowskiego cmentarza świętokrzyskiego, na którym znajdują się mogiły Powstańców Wielkopolskich oraz tablica upamiętniająca Powstanie Wielkopolskie. Uczestników sesji, wśród których był Pan Jarosław Palicki z Gorzowskiej Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej, Dyrektor Zespołu Szkół Odzieżowych Elżbieta Palicka i nauczyciel historii w tej placówce oświatowej Przemysław Dygas powitała Dyrektor Muzeum dr Ewa Pawlak, życząc owocnych obrad. Następnie, w krótkim wprowadzeniu nakreślił program wydarzenia Prezes Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego Michał Klisiński. Sesja została objęta Patronatem Honorowym Marszałek Województwa Lubuskiego, Wojewody Lubuskiego, Prezydenta Miasta oraz Oddziałów Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu i Szczecinie i zorganizowana w ramach projektu „Odkrywamy karty historii lokalnej podążając tropem Powstańców Wielkopolskich”. Pierwszym prelegentem był gorzowski regionalista i emerytowany wykładowca akademicki mgr Jerzy Sygnecki, który w bardzo interesującym wystąpieniu przedstawił stosunek Niemców do Powstania Wielkopolskiego na szerokim tle ówczesnych uwarunkowań polityczno-społecznych i narodowościowych z odniesieniem do genezy, przebiegu i następstw tego zrywu narodowo-wyzwoleńczego. W swoim wystąpieniu przybliżył również sylwetkę Ignacego Paderewskiego i rolę tego wybitnego kompozytora, pianisty i męża stanu w odzyskaniu przez Polskę niepodległości po 123 latach zaborów, szczególnie akcentując jego wpływ na wybuch Powstania. Kolejnym akcentem sesji było przekazania dla Gorzowskiego Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego przez Dyrektora Zespołu Szkół Odzieżowych w Gorzowie Elżbietę Palicką oficjalnego certyfikatu o objęciu Kwatery Powstańców Wielkopolskich na cmentarzu świętokrzyskim Honorowym Patronatem Szkoły. Tematem drugiej części sesji plenarnej były ślady pamięci o Powstańcach Wielkopolskich na ziemi gorzowskiej i ich upamiętnienie na tym terenie. Michał Klisiński w swoim wystąpieniu przybliżył biogramy Powstańców Wielkopolskich, którzy po drugiej wojnie światowej osiedlili się w Gorzowie i jego okolicach, kultywując tradycje powstańcze oraz dbając o miejsca ich upamiętnienia. M.in. poruszonym w prelekcji wątkiem było odnalezienie w 2021 r. sztandaru Gorzowskiego Koła Związku Powstańców Wielkopolskich z lat 40-tych XX w., który znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego, a obecnie został wypożyczony do Katedry Polowej Wojska Polskiego w Warszawie. Ostatnim akcentem tej prelekcji były wspomnienia o Pionierze Gorzowa Edmundzie Mańczaku (prywatnie pradziadku Michała Klisińskiego) i jego udziale w Powstaniu Wielkopolskim, Odsieczy Lwowa i wojnie polsko-bolszewickiej oraz w imieniu nieobecnej skarbniczki Koła Doroty Ciołki Wiśniewskiej o jej dziadku Franciszku Manieckim Powstańcu Wielkopolskim, uczestniku wojny polsko – bolszewickiej a po II wojnie światowej wieloletnim sołtysie i przewodniczącym Gromadzkiej Rady Narodowej w Starym Polichnie. Następny prelegent sekretarz Koła Andrzej Nawojczyk przedstawił wyniki swojej pracy związanej z identyfikacją grobów Powstańców Wielkopolskich na nekropoliach położonych w północnej części ziemi lubuskiej. Dzięki temu udało się odkryć mogiły ponad 200 Powstańców. Przybliżył historię kwatery na cmentarzu świętokrzyskim w Gorzowie, na której pierwszy pogrzeb Powstańca odbył się w 1946 r. oraz historię działającego w drugiej dekadzie lat 40-tych w Gorzowie Koła Związku Powstańców Wielkopolskich. Prezesem Koła był płk Ignacy Wegner i właśnie jego wnuk Andrzej Nawojczyk przedstawił losy tego niezłomnego Bohatera Niepodległości, Powstańca Wielkopolskiego, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej, żołnierza kampanii wrześniowej, wielokrotnie odznaczanego za męstwo i bohaterstwo na polu walki. W ostatniej części prelekcji przybliżył historię awansów na wyższe stopnie wojskowe i odznaczeń, w tym Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, gorzowskich Powstańców, które zainicjował płk Ignacy Wegner. Na zakończenie swoim wspomnieniem o dziadku Powstańcu Wielkopolskim podzieliła się z uczestnikami członkini Koła Pani Renata Ostrzeniewska. W sesji aktywnie uczestniczyli również członkowie gorzowskiego Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego Przemysław Żak, Zbigniew Tomaszewski i Jan Skabardis.
Zdjęcia: Andrzej Nawojczyk
Autor jest prezesem Koła TPPW w Gorzowie Wlkp.
Jan Balcerzak
PATRIOTYCZNIE W WYRZYSKU
W piątek, 9 grudnia, Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Wyrzysku obchodziła swoje święto – Dzień Patrona. Obchody składały się z kilku elementów – mszy świętej w kościele pw. św. Marcina Biskupa, składania wiązanek kwiatów i apelu poległych przy obelisku powstańczym oraz oficjalnych wystąpień i programu artystycznego w wykonaniu uczniów. Przychylna aura, słońce i bezchmurne niebo sprzyjało części obchodów przy powstańczym obelisku – flagi, poczet sztandarowy, warta honorowa przy obelisku wystawiona przez 12 Wielkopolską Brygadę Obrony Terytorialnej z Dolaszewa i harcerzy z drużyny im. Franciszka Muracha (Powstańca Wielkopolskiego z Wyrzyska) – było pięknie i uroczyście. Część obchodów w sali widowiskowej również miała właściwą oprawę – dwie okolicznościowe wystawy, jedna – uczniowskich prac plastycznych, pokłosie konkursów związanych z Powstaniem Wielkopolskim oraz druga – z wizerunkami murali na szlaku walk powstańczych w Północnej Wielkopolsce. Po wprowadzeniu sztandaru szkoły i wspólnym odśpiewaniu Hymnu Państwowego głos zabrała pani Danuta Buryta-Arndt, dyrektorka szkoły, która mówiła m.in. o patriotycznej postawie powstańców i jak to się przekłada na dzień dzisiejszy, na kształtowanie postaw uczniowskich i dorosłych. Wspomniała o historii nadania szkole imienia, co miało miejsce kilkadziesiąt lat temu – 9 maja 1976 roku, a także o corocznych uroczystościach Dnia Patrona odbywających się tradycyjnie 10 grudnia.
W następnym wystąpieniu burmistrzyni Wyrzyska, pani Bogusława Jagodzińska mówiła o kultywowaniu tradycji powstańczej w mieście i gminie. W imieniu Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego nr 9 im. kpt. Teofila Spychały w Pile głos zabrał jego sekretarz, Jan Balcerzak, który korzystając z okazji przekazał na ręce Pani Burmistrz i Pani Dyrektor (nota bene również członkiniom Koła) egzemplarze najnowszego wydawnictwa Koła poświęcone Franciszkowi Tobole, pierwszemu Prezydentowi Piły. Zwracając się do zgromadzonej na sali młodzieży zwrócił uwagę na fakt, że to na nich, na młodym pokoleniu, spoczywać będzie już za chwilę obowiązek kultywowania tradycji i pamięci o Powstaniu Wielkopolskim. Przed częścią artystyczną miało jeszcze miejsce wręczenie nagród laureatom uczniowskich konkursów związanych z Powstaniem Wielkopolskim – historycznego oraz dwóch plastycznych. A potem scena zaroiła się od uczniów w kolorowych strojach ludowych, zabrzmiała muzyka i wszystko zawirowało w niesamowitej feerii barw. W krótkich przerwach pomiędzy poszczególnymi występami tańczących i śpiewających dzieci na scenie pojawiały się postaci związane z Powstaniem, można było usłyszeć krótką opowieść o jego genezie i przebiegu. Trud włożony w przygotowanie części artystycznej wart był każdej chwili wysiłku, bo efekt przeszedł najśmielsze oczekiwania – to było piękne widowisko pełne patriotycznych akcentów zasłużenie nagrodzone gromkimi oklaskami zebranych na sali uczniów i gości uroczystości. Paniom Nauczycielkom przygotowującym część artystyczną dziękowała dyrektorka Szkoły a i goście dołączali się do gratulacji zapewniając, że z chęcią wezmą udział w obchodach Dnia Patrona za rok. Ja również gratuluję i deklaruje przyszłoroczny udział.
Autor jest sekretarzem
Koła TPPW w Pile
Arkadiusz Słabig
Zapomniani zwycięzcy – wystawa poświęcona uczestnikom Powstania Wielkopolskiego 1918 – 1919
(Pęckowo, 26 listopada – 3 grudnia 2022 roku)
26 listopada br. (sobota) w domu kultury w Pęckowie (gmina Drawsko, powiat czarnkowsko-trzcianecki) zainaugurowano lokalne obchody, drugiego już, Narodowego Dnia Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Licznie zgromadzona publiczność wzięła udział w otwarciu wystawy zatytułowanej Zapomniani zwycięzcy. Ekspozycja jest owocem wieloletniej pracy Marii Jolanty Dembskiej, niestrudzonej badaczki historii lokalnej i popularyzatorki dziedzictwa Powstania Wielkopolskiego. Po żmudnej kwerendzie obejmującej: zasoby rodzinnych archiwów i relacje przekazywane z pokolenia na pokolenie, dostępną literaturę (w tym słowniki biograficzne opracowane przez Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918 – 1919 oraz regionalistów z powiatów czarnkowsko-trzcianeckiego i międzychodzkiego), a także ustalenia działaczy zrzeszonych w Wielkopolskim Towarzystwie Genealogicznym „Gniazdo”, upublicznione w internetowych bazach danych, organizatorka wystawy zaprezentowała 46 biogramów mieszkańców Pęckowa, którzy wpisali się w dzieje walk o wyzwolenie Wielkopolski. Jako ochotnicy, bądź też jako żołnierze regularnych formacji wojskowych, wzięli udział w Powstaniu Wielkopolskim i wielomiesięcznym konflikcie na pograniczu polsko-niemieckim, zakończonym dopiero w styczniu 1920 roku, wraz z ostateczną ratyfikacją traktatu wersalskiego i rewindykowaniem przez Rzeczpospolitą ziemi drawskiej. W pracy redakcyjnej na rzecz opracowania życiorysów powstańczych wzięła udział Klaudia Dembska, która już kilkakrotnie współtworzyła oprawę artystyczną uroczystości rocznicowych w Pęckowie. W organizację wystawy zaangażowały się też lokalne struktury Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918 -1919, z siedzibą w Miałach. Dr hab. Arkadiusz Słabig, profesor w Instytucie Historii Akademii Pomorskiej w Słupsku, nauczyciel w szkolnictwie podstawowym i ponadpodstawowym w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, przedstawił wykład tematyczny poświęcony dziejom zmagań o niepodległość i granice między Wartą a Notecią w latach 1918 – 1920. Marek Doczekalski, prezes Stowarzyszenia Rozwoju Lokalnego, pracownik Nadnoteckiego Centrum Kultury w Wieleniu, udostępnił eksponaty z Izby Historii Regionalnej, a także zadbał o wypożyczenie replik mundurów z zasobów Wronieckiego Stowarzyszenia Historycznego „Historica”.
Wystawa Zapomniani zwycięzcy jest udostępniona zwiedzającym do 3 grudnia br. w Pęckowie.
Autor tekstu: dr hab. Arkadiusz Słabig, Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918 – 1919, Koło w Miałach
Autor zdjęć: Klaudia Dembska
Michał Klisiński
Śladami Powstania Wielkopolskiego – wyjazd studyjny do Poznania
Pierwszym miejscem na szlaku wycieczki autokarowej było Stare Polichno, Michał Klisiński w którym uczestnicy wyjazdu poznali historię Powstańca Wielkopolskiego Franciszka Manieckiego opowiedzianą przez wnuczkę Dorotę Ciołkę-Wiśniewską oraz oddali cześć temu Bohaterowi Niepodległości pod upamiętniającą tego zasłużonego mieszkańca Gminy Santok tablicą.
W nieodległej Skwierzynie zobaczyli odsłonięty w 2018 r. Pomnik Pamięci upamiętniający ofiary niemieckiego nazistowskiego przejściowego obozu, który działał w tej miejscowości w latach 1939-40, a wśród pomordowanych więźniów byli Powstańcy Wielkopolscy. Uczestnicy wyjazdu w zadumie uczcili ich pamięć.
Następnie zwiedzili oddalony od Skwierzyny o ok. trzydzieści kilometrów Międzychód poznając zabytki i pamiątki przeszłości jak jeden z symboli miejscowości Laufpompa z 1912 r. podążając trasą od Placu Kościuszki do Pomnika Powstańców Wielkopolskich. O historii i teraźniejszości Międzychodu i jej związkach z Powstaniem Wielkopolskim podczas oprowadzania merytorycznie i z pasją opowiedział przewodnik i pracownik Muzeum Regionalnego Artur Paczesny.
Sam Poznań przywitał uczestników wyjazdu prawdziwie zimową aurą z opadami śniegu. W doskonale zachowanym Forcie VI na poznańskich Winiarach spotkał się z uczestnikami wycieczki Pan Piotr Stachecki reprezentujący Zarząd Główny Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-19. Następnie administrator Fortu i pasjonat historii Marcin Walkowiak opowiedział historię Fortu oraz oprowadził po jego salach i pomieszczeniach, w których wyeksponowana została niezwykle bogata kolekcja pamiątek związanych z historią dawnych fortyfikacji nie tylko w Poznaniu. Były wśród nich dokumenty, zdjęcia, dawna broń, wyposażenie koszar, kantyny i lazaretu z przełomu XIX i XX w. czy mundury armii pruskiej, ale również przedmioty z wyposażenia domowego używane przez naszych przodków, w tym duży zbiór dawnych maszyn do pisania.
Po tej niezwykle pasjonującej wycieczce w przeszłość uczestnicy wyjazdu udali się do Muzeum Martyrologii Wielkopolan, które mieści się w odrestaurowanym Forcie VII. O historii Fortu i funkcjonującej w nim w latach okupacji hitlerowskiej katowni oraz eksponatach będących świadectwem zbrodni popełnionych przez niemieckich nazistów w okresie II wojny światowej, których ofiarami byli m.in. Powstańcy Wielkopolscy opowiedział pracownik Muzeum Jacek Kaczmarek. Było to dla wszystkich wstrząsające przeżycie.
Ostatnim przystankiem na trasie było Muzeum Powstania Wielkopolskiego mające swoją siedzibę w budynku dawnego Odwachu na Starym Rynku w Poznaniu. Uczestnicy wyjazdu zobaczyli w nim kolekcję pamiątek związanych z Powstaniem. Była wśród nich bogata kolekcja oryginalnych zdjęć, dokumentów, mundurów oraz broni wykorzystywanej przez Powstańców. Ponadto na planszach w salach ekspozycyjnych przedstawiona została geneza i przebieg Powstania a osoby zainteresowane mogły wziąć udział w komputerowym quizie i sprawdzić swoją wiedzę na temat Powstania.
Z pewnym niedosytem z uwagi na ograniczenia czasowe ale pełni wrażeń uczestnicy wyjazdu powrócili zaśnieżonymi niczym w okresie Powstania Wielkopolskiego drogami do rodzinnych miejscowości: Skwierzyny, Starego Polichna, Wawrowa, Gorzowa, Baczyny, Dzierżowa, Glinika, Witnicy i Kostrzyna nad Odrą i innych.
Autor jest prezesem Koła TPPW w Gorzowie Wlkp.
Michał Klisiński
Na tropie Powstańców Wielkopolskich w Gorzowie i Starym Polichnie……pamiętamy o Bohaterach Niepodległości
Sobotnie przedpołudnie w dniu 22 października 2022 r. przywitało uczestników Gry Terenowej „Tropem Powstańców Wielkopolskich” typowo jesienną aurą. Pochmurna i mglista pogoda nie wystraszyła jednak mieszkańców, którzy postanowili odkrywać ślady pamięci o Bohaterach Niepodległości. Ponad 30 osób kilka minut po godzinie 10.00 wyruszyło spod Muzeum im. Jana Dekerta w Gorzowie przy ul. Warszawskiej na gorzowską trasę Gry Terenowej. Wydarzenie pokazało jak ważna jest integracja międzypokoleniowa, a wspólne zainteresowania oraz pasje historyczne łączą niezależnie od wieku. W tym samym czasie około 40 osób, uczniów Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Santoku wraz z opiekunami podążyło śladami Powstańca Wielkopolskiego Franciszka Manieckiego w Starym Polichnie. Grę zorganizowało Koło Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego wspólnie z Muzeum Lubuskim im. Jana Dekerta w Gorzowie oraz Oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie. Została objęta Honorowym Patronatem przez Wojewodę Lubuskiego Władysława Dajczaka, Prezydenta Miasta Gorzowa Jacka Wójcickiego, Dyrektora Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie dr. Pawła Skubisza, Dyrektora Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu dr. hab. Rafała Reczka, Lubuskiego Kuratora Oświaty Ewę Rawę, oraz Dyrektora Archiwum Państwowego dr. hab. Dariusza Rymara. Partnerami Gry była Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gorzowie, Archiwum Państwowe w Gorzowie, Zarząd Powiatowy Ligi Obrony Kraju w Gorzowie, Zachodnia Izba Przemysłowo-Handlowa, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny oraz PGE S.A. Oddział Elektrociepłownia w Gorzowie. Ponadto Grę w Starym Polichnie objął swoim patronatem Wójt Gminy Santok Paweł Pisarek, a w jej organizację włączył się Zespół Szkolno-Przedszkolny i Stowarzyszenie Pomocna Dłoń z Santoka.
W przeprowadzenie Gry oraz udział w niej zaangażowani byli członkowie Koła TPPW w Gorzowie: Barbara Zwolińska, Renata Ostrzeniewska, Dorota Ciołka Wiśniewska – koordynatorka trasy w Starym Polichnie, Michał Klisiński, Andrzej Nawojczyk, oraz Przemysław Żak. W oprawę wydarzenia włączyli się również członkowie Koła TPPW w Witnicy, na czele Marianem i Andrzejem Piątkowskimi, którzy przybyli w mundurach Powstańców Wielkopolskich. Skład delegacji z Witnicy uzupełnili Mirosław Krukowski i Piotr Kurowski oraz Paweł Klimowicz i Irmina Kośla z Kostrzyna nad Odrą we współczesnych mundurach formacji wojskowych, którzy przygotowali i przeprowadzili konkurencję strzelecką.
Pierwszym miejscem na trasie gorzowskiej trasy Gry była kwatera z mogiłami Powstańców Wielkopolskich oraz upamiętniającą ich bohaterstwo tablicą z symbolem Powstania Wielkopolskiego na cmentarzu świętokrzyskim. Uczestnicy Gry poznali historię powstałej w 1946 r. kwatery oraz Powstańców, którzy na niej spoczęli. Następnie pieszo, tramwajem oraz innymi środkami komunikacji dotarli do siedziby Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej przy ul. Kosynierów Gdyńskich. Gorzowska Książnica przygotowała wystawę wydawnictw i publikacji związanych z Powstaniem Wielkopolskim począwszy od książek wydanych w latach 50-tych. Uczestników Gry powitał Dyrektor Biblioteki mgr Sławomir Szenwald, który po krótkim wprowadzeniu do prezentacji książek wspólnie z długoletnim pracownikiem Kazimierzem Ligockim oprowadził uczestników Gry po starej części biblioteki, którą stanowi wybudowana w 1903 r. Willa. Następnie osoby biorące udział w Grze udały się do położonej po sąsiedzku Willi z końca XIX w., w której obecnie mieści się Zachodnia Izba Przemysłowo-Handlowa a w latach 1945-50 była siedzibą Ekspozytury Wielkopolskiej Izby Przemysłowo-Handlowej. Tam uczestnicy usłyszeli, jak Powstańcy, którzy osiedlili się w Gorzowie włączyli się w odbudowę przemysłu w mieście po II wojnie światowej, a Agnieszka Beszczyńska – Dyrektor Działu Edukacji Zawodowej Izby oprowadziła po wnętrzu zrewitalizowanej Willi, wprowadzając krótko w historię budynku. Kolejnym punktem na trasie Gry była zlokalizowana około 200 metrów dalej strzelnica Ligi Obrony Kraju. Tam uczestnicy Gry po okiem doświadczonych instruktorów wzięli udział w konkurencji strzelania na celność z karabinka pneumatycznego. Wysłuchali również krótkiej prelekcji na temat uzbrojenia Powstańców Wielkopolskich. Po zakończeniu konkurencji strzeleckiej uczestnicy Gry udali się do Archiwum Państwowego przy ul. Mościckiego w Gorzowie, w którym obejrzeli wystawę interesujących archiwaliów związanych z działającym bezpośrednio po II wojnie w Gorzowie Kołem Związku Powstańców Wielkopolskich oraz dokumentów i zdjęć Powstańców z późniejszego okresu, która został przygotowana przez Annę Jodko z Archiwum. W krótkim wystąpieniu przybliżona została działalność Gorzowskiego Koła Związku Powstańców Wielkopolskich oraz losy sztandaru, który został odnaleziony w ubiegłym roku w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie. Po powrocie do Muzeum, które było miejscem zbiórki i zakończenia Gry, bogatsi o zdobytą podczas Gry wiedzę, zmierzyli się z przygotowaną przez Jolantę Stępkowską z Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego krzyżówką. Po zsumowaniu wyników z konkurencji strzeleckiej oraz oceny rozwiązania krzyżówki pierwsze trzy miejsca zajęli:
Paulina Wasilewska – uczennica szkoły Podstawowej nr 10 w Gorzowie
Jeremi Kocinski – uczeń IV Liceum Ogólnokształcącego w Gorzowie
Franciszek Szudrowicz – uczeń IV Liceum Ogólnokształcącego w Gorzowie.
Wymienionym laureatom oraz uczestnikom Gry sklasyfikowanym na kolejnych miejscach uroczyście wręczone zostały nagrody w postaci gier edukacyjnych o tematyce historycznej przekazanych przez Oddziały Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie i Poznaniu oraz pakiety ufundowane przez Wojewodę Lubuskiego i PGE S.A. Oddział Elektrociepłownia w Gorzowie Wielkopolskim.
W czasie gdy nagradzani byli uczestnicy Gry w Gorzowie, dobiegała również końca Gra Terenowa w Starym Polichnie. Rozpoczęła się o godzinie 10.00 przy tablicy upamiętniającej Powstańca Wielkopolskiego i zasłużonego mieszkańca i włodarza tej miejscowości Franciszka Manieckiego. Po wysłuchaniu krótkiego wprowadzenia na temat historii Powstania Wielkopolskiego uczestnicy wyruszyli na trasę, na której były miejsca związane z działalnością obywatelską i społeczną Franciszka Manieckiego, m.in. dom rodzinny i świetlica wiejska. Poznali losy Powstańca Wielkopolskiego. Była również chwila zadumy przy grobie tego zasłużonego mieszkańca Starego Polichna. Jednym z punktów na trasie gry była również Ławeczka Stanisławy i Bronisława Piotrowiczów, która upamiętnia pierwszych nauczycieli, którzy po II wojnie światowej przybyli do Starego Polichna i podjęli tu pracę w szkole. Na zakończenie gry najaktywniejsi uczestniczy zostali nagrodzeni.
W ubiegłym roku zorganizowana została pierwsza edycja Gry Terenowej „Tropem Powstańców Wielkopolskich” i jako wydarzenie cykliczne Koło Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego planuje już kolejne edycje Gry, której tegoroczną odsłonę zrealizowano w ramach projektu Koła pt. „Odkrywamy karty historii podążając tropami Powstańców Wielkopolskich” dofinansowanego przez Miasto Gorzów Wielkopolski.
Autor jest prezesem Koła TPPW w Gorzowie Wlkp.
Arkadiusz Słabig
Młodzież z Miałów w hołdzie partyzantom z Puszczy Noteckiej
Dzieje konspiracji niepodległościowej w Puszczy Noteckiej w latach 1941–1945 to zagadnienie zasługujące na upowszechnienie w szerszych kręgach społecznych. W trosce o edukację historyczną najmłodszego pokolenia, w poniedziałek 10 października 2022 r., zorganizowano wyprawę rowerową śladami oddziału partyzanckiego „Mur”, dowodzonego przez podporucznika czasu wojny Edmunda Marona. W przedsięwzięciu będącym V edycją szkolnego Rajdu dla Niepodległej udział wzięli najstarsi uczniowie Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach (gmina Wieleń, powiat czarnkowsko-trzcianecki). Pod opieką historyka, działacza mialskiego Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 – dr. hab. Arkadiusza Słabiga – uczestnicy wyprawy pokonali 20-kilometrową trasę Miały – Piłka – Zieleniec (Kwiejce Nowe) – Kwiejce Stare – Karwin. W wymienionych miejscowościach zapoznali się z kolejnymi odsłonami działalności partyzantów, ich największymi akcjami rekwizycyjnymi i dywersyjnymi oraz lokalizacją kryjówek. Źródłem wiedzy na ów temat były nieco już dziś zapomniane relacje Joachima Mumota, Józefa Pohla, Józefa Nowaka i Leona Haaka, opublikowane w 1993 r. przez Zenona Szymankiewicza w zbiorowym tomie W konspiracji wielkopolskiej 1939–1945. Zaangażowani w organizację rajdu uczniowie wraz z opiekunem wzięli udział w nagraniu krótkich materiałów filmowych ilustrujących wydarzenia z minionych lat. Symboliczny finał rajdu miał miejsce u stóp pomnika w Karwinie (gmina Drezdenko, powiat strzelecko–drezdenecki, województwo lubuskie), poświęconego „Wszystkim Bohaterom działającym na terenie Puszczy Noteckiej w latach 1941–1945”.
Autor jest prezesem mialskiego Koła TPPW
Jan Balcerzak
60 LAT MINĘŁO – A PAMIĘĆ NADAL ŻYWA…
9 września w sali widowiskowej Regionalnego Centrum Kultury w Pile odbyła się niecodzienna uroczystość, na którą zaprosili Prezydent Miasta Piotr Głowski oraz Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/19 Koło nr 9 im. kpt. Teofila Spychały, poświęcona pamięci Franciszka Toboły, pierwszego Prezydenta Piły w latach 1945 – 1947. Okazja ku temu była szczególna, bowiem 9 września przypadała 60. rocznica śmierci Franciszka Toboły, który nie tylko włodarzył w Pile w trudnych latach, tuż powojennych, ale był także Powstańcem Wielkopolskim, Powstańcem Śląskim a w latach 1929 – 1939 – burmistrzem Mikstatu, miasta na południu Wielkopolski. Postać Franciszka Toboły przybliżył w krótkim wystąpieniu Wojciech Kicman – znany regionalista, autor wielu opracowań dotyczących Powstania Wielkopolskiego w regionie, wyróżniony w uznaniu jego zasług dla popularyzacji dziejów Powstania Wielkopolskiego – Nagrodą Honorową „Dobosz Powstania Wielkopolskiego”.
Głos zabrali m.in. gospodarz uroczystości, Prezydent Miasta Piły Piotr Głowski, Senator RP Adam Szejnfeld, Poseł na Sejm RP Krzysztof Paszyk, członek Zarządu Województwa Wielkopolskiego Jacek Bogusławski. Wszyscy występujący podkreślali wagę pracy dla lokalnej społeczności, podkreślali patriotyczną postawę Franciszka Toboły i potrzebę takich postaw we współczesnych czasach. W uroczystości wziął również udział burmistrz Mikstatu Henryk Zieliński, który w ciepłych słowach wspominał swego poprzednika; podkreślił jego zasługi dla miasta, jego oddanie lokalnej społeczności – a warto powiedzieć, że w okresie dwudziestolecia międzywojennego Mikstatem kierowało aż 6 burmistrzów, z czego Franciszek Toboła był nim aż lat 10, co najlepiej świadczy o jego pracy. Bardzo ciepło wspominał swego Dziadka jego wnuk, Marek Toboła, podkreślając jego oddanie rodzinie oraz jak bardzo zapadła mu w pamięć uroczystość pogrzebowa Franciszka Toboły, któremu w ostatniej drodze towarzyszyły tłumy mieszkańców Mikstatu i Ostrzeszowa, gdzie został pochowany. Podczas uroczystości inny z wnuków, Piotr Jan Toboła odznaczony został Odznaką Honorową TPPW „Wierni pamięci” – aktu dekoracji dokonał Roman Grewling – wiceprezes Zarządu Oddziału Wielkopolskiego TPPW w towarzystwie Jana Ryszarda Garbarczyka prezesa Koła TPPW im. kpt. Teofila Spychały w Pile. Pilskie koło zostało uhonorowane „Kombatanckim Certyfikatem Pamięci” wręczonym przez Mirosława Grzędowskiego, prezesa Wielkopolskiego Zarządu Wojewódzkiego Związku Kombatantów Rzeczpospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych w Poznaniu, a zarazem członka -założyciela Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Na chętnych czekała w holu RCK książka autorstwa W. Kicmana „Franciszek Toboła, Powstaniec Wielkopolski i Śląski, Burmistrz Mikstatu, Pierwszy Prezydent Piły”.
Halina Kowalewska
Sztandar dla Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Tulcach
8 czerwca w szkole odbyła się uroczystość nadania i poświęcenia sztandaru dla Szkoły Podstawowej w Tulcach im. „ Powstańców Wielkopolskich”. Przyjęcie sztandaru to kolejny symbol mający na celu upamiętnienie powstańców wielkopolskich wywodzących się z regionu gminy Kleszczewo.
Na sztandarze widnieje siedemnaście rozetek, które mają przypominać o tych powstańcach, którzy spoczywają na cmentarzach w gminie Kleszczewo. Oto ich nazwiska ;
- Franciszek Banaszak (1899-1967) l. 19
- Stefan Górka (1897-1956) l. 22
- Władysław Jankowiak (1898-1971), l.21
- Józef Jezierski (1894-1981) l. l. 24
- Wacław Jędrzejczak (1900-1990), l. 18
- Franciszek Kaczmarek (1900-1982), l. 19
- Wojciech Kukawka (1895-1990) . l. 24
- Jan Nowak (1900-1919) l. l. 18
- Zbigniew Opalski (1900-1946), l. 18
- Stanisław Ratajczak (1895-1939), l. 24
- Władysław Socha (1897-1979) , l. 22
- Jan Szaroleta (1895-1949) , l. 23
- Leon Sznura (1900-1919), l. 18
- Ignacy Toboła (1885-1947), l. 33
- Stanisław Wawrzyniak (1901-1995), l. 17
- Tomasz Witaszyk (1897-1977) , l. 21
- Wojciech Zalewski (1898-1975) , l. 20
Pamięć o Powstańcach Wielkopolskich w gminie Kleszczewo jest inspirowana i kontynuowana między innymi przez Koło Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego, które powstało w 2010 roku. Członkowie Koła popularyzują wśród społeczności lokalnej i młodego pokolenia wartości, którym byli wierni Powstańcy Wielkopolscy. Sylwetki miejscowych powstańców z tego regionu zostały przybliżone miejscowej społeczności w formie opracowania biogramów i umieszczenia ich wydawnictwach, takich jak; Powstańcy Wielkopolscy – biogramy uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918 – 1919 pod redakcją Bogusława Polaka, tom I-XV oraz Powstańcy Wielkopolscy Ziemi Kleszczewskiej autorstwa Haliny Kowalewskiej (Kleszczewo 2018). Organizowane są wystawy pamiątek pozostałych po powstańcach. Na cmentarzach gminnych, wyeksponowane są groby w których spoczywają powstańcy, poprzez oznakowanie ich biało czerwonymi proporczykami. W 2011 roku na cmentarzu w Tulcach ufundowano Tablicę Pamiątkową z nazwiskami powstańców tam spoczywających( fundator, Samorząd gminy Kleszczewo).
Kilkanaście lat temu powstał „Polonez tulecki”,autorstwa nauczycieli: Henryki Stachowiak i Marka Ratajczaka, który w ubiegłym roku został hymnem szkoły. Utwór napisany jest gwarą i mówi o losach powstańców.
Tekst hymnu szkoły
Zimio moja ukochano
ukochano Wielkopolsko,
tu korzynie swoje wzina
cało, calusinko Polska.
Mowo moja ukochano,
mowo Leszków, Bolesławów,
piynkne jezd nasze godanie
w starych dymbach zapisane.
W Wielkopolsce, zimi Polan
Chrzest przyjmowoł ksiunże Mieszko.
Tu jezd naszo ojcowizna
i bundź dumny, że tu miyszkosz.
Gdy ukradli nasze zimie,
My się znimczyć tyż nie dali.
Przy tym orle biołopiórym
Bez sto lat uparcie trwali.
My na szage szli do Polski,
nie bez Wersal i traktaty.
Nasz dziod ginuł za te zimie,
Za te wielkopolskie, polskie chaty.
Kochej gniazdo swe rodzinne,
nad grobami ojców pochyl głowę.
Kochej swojum starum Zimie
kochej swojum starum mowe.
słowa: Henryka Stachowiak
muzyka: Marek Ratajczak
W czerwcu 2019 roku szkole podstawowej w Tulcach nadano imię Powstańców Wielkopolskich, a teraz dołączył sztandar upamiętniający bohaterskich kleszczewskich powstańców.
Autorka jest prezesem Koła TPPW w Tulcach
Arkadiusz Słabig
Ścieżka rowerowa w Miałach z wielką historią w tle
29 kwietnia 2022 r. w Miałach dokonano uroczystego otwarcia ścieżki przeznaczonej dla rowerzystów i pieszych. Integralnymi elementami jej wyposażenia są dwie tablice edukacyjne poświęcone działaniom konspiracyjnym w Puszczy Noteckiej w latach 1939 – 1945. Z myślą o miejscowej społeczności i licznych turystach odwiedzających lasy między Wartą a Notecią przybliżono aktywność lokalnych struktur Armii Krajowej i kontynuującego jej tradycje powojennego oddziału partyzanckiego. Jak wynika z opublikowanych wspomnień, konspiratorzy z powodzeniem wykorzystywali doskonałą znajomość Puszczy, słabe zaludnienie terenu i przede wszystkim pograniczne ulokowanie obszaru, na którym operowali, na styku kilku powiatów (czarnkowskiego, szamotulskiego i międzychodzkiego, strzeleckiego i noteckiego – wg ówczesnego podziału) i dwóch większych jednostek administracyjnych (tzw. Kraju Warty i Starej Rzeszy). Ludzie związani z podziemiem, w tym pracownicy służby leśnej, budowali schrony dla osób poszukiwanych przez okupantów, udzielali pomocy więźniom z oflagów Woldenberg i Arnswalde, organizowali szlaki kurierskie i lądowiska dla planowanych zrzutów lotniczych, prowadzili punkty nasłuchu radiowego a także, gdy nadarzyła się sposobność, kontrolowali rozmowy telefoniczne wrogich funkcjonariuszy. Zakładali również nielegalne ubojnie zaopatrujące polską ludność w żywność. Prawdziwym fenomenem była działalność oddziału partyzanckiego „Mur”, który przetrwał niemieckie obławy policyjno-wojskowe. Przeprowadzał w 1944 roku śmiałe akcje rekwizycyjne i represyjne na obszarach powiatów czarnkowskiego i międzychodzkiego, a także – co warto podkreślić – na terenie tzw. Starej Rzeszy, w okolicach Drezdenka i Krzyża. Oddział ten odrodził się w 1945 roku, usiłując przetrwać w głębi Puszczy czas komunistycznych represji. Jego żołnierze ślubowali wierność władzom Rzeczypospolitej na uchodźstwie. Tablice edukacyjne, zredagowane przez historyka Arkadiusza Słabiga, powstały dzięki pomocy Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile, Nadleśnictwa Wronki, Nadleśnictwa Potrzebowice, Stowarzyszenia Rozwoju Lokalnego w Miałach, Sołectwa wsi Miały i agencji Mag Media z Lubasza.
W uroczystości udział wzięli: Henryk Korpys, sołtys wsi Miały, Jan Graczyk, zastępca Burmistrza Wielenia, Marek Doczekalski, wiceprzewodniczący Rady Miejskiej w Wieleniu i prezes Stowarzyszenia Rozwoju Lokalnego w Miałach, Łukasz Grupiński, nadleśniczy Nadleśnictwa Potrzebowice, Roman Marcysiak, zastępca nadleśniczego w Nadleśnictwie Wronki, Joanna Ignaszak, dyrektor Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach, Grzegorz Bogacz, dyrektor Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Pile, Marzena Teterus, doradca metodyczny w Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Pile, Rafał Cieślak, naczelnik Wydziału Promocji i Rozwoju Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile, Roksana Ratajczak, pracownik ds. kontaktu z mediami w Nadleśnictwie Potrzebowice, Roman Stańko, prezes Ochotniczej Straży Pożarnej w Miałach, Michał Ignaszak, prezes Klubu Sportowego „Victoria” w Miałach, Wanda i Mieczysław Hudzińscy, emerytowani pracownicy oświaty i działacze Związku Harcerstwa Polskiego, Wojciech Wysopal, reprezentujący agencję informacyjną SK Media, dr hab. Arkadiusz Słabig, prezes mialskiego Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918 – 1919 oraz uczniowie klasy V Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach.
Uroczystość zakończyła się w budynku szkoły krótką prelekcją o tematyce historycznej i dyskusją dotyczącą dalszej działalności społeczno-kulturalnej w Puszczy Noteckiej. Słowa podziękowania za profesjonalne przygotowanie tego etapu spotkania przekazujemy: Joannie Ignaszak, dyrektorowi Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach, Henrykowi Korpysowi, sołtysowi wsi Miały, Katarzynie Szymańskiej, Dorocie Kapczyńskiej i Zofii Gogołek.
dr hab. Arkadiusz Słabig, prezes mialskiego Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/19
Maria Mielcarzewicz
Informacja o przebiegu uroczystości 103. rocznicy zakończenia
Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 w Środzie Wielkopolskiej.
W dniu 18 lutego 2022 roku w Sali Ośrodka Kultury odbyła się uroczystość z udziałem Wicemarszałka Województwa Wielkopolskiego Wojciecha Jankowiaka z małżonką, Wiceprzewodniczącego Sejmiku Województwa Wielkopolskiego Marka Goli, Prezesa Zarządu Głównego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego Tadeusza Musiała, Dyrektora Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu Przemysława Terleckiego. Na uroczystość przybyli także: Burmistrz Miasta Środa Wielkopolska Piotr Mieloch, Starosta Średzki Ernest Iwańczuk i V-ce Starosta Małgorzata Wiśniewska – Zabłocka. Dyrektor Ośrodka Kultury powitała członków Rodzin Powstańców Wielkopolskich i wszystkich zaproszonych gości, którzy w ten ważny wieczór przybyli na uroczystość. Przed wejściem na salę zaproszeni goście mogli obejrzeć wystawę fotograficzną obejmującą zbiór karykatur pt. „Jak dzieci wypędziły Niemców z Poznania”. /zbiór pochodzi z książki Romana Tadeusza Wilkanowicza „Utwory powstańcze”. Opracowanie i wstęp Izolda Kiec /.
Zdjęcia: Urząd Miejski w Środzie Wlkp.
Dyrektor Ośrodka Kultury Ewa Kusik rozpoczynając oficjalne uroczystości zacytowała fragment wiersza Romana Tadeusza Wilkanowicza pt. „Bracia…” i zapowiedziała prelekcję Dyrektora Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu Przemysława Terleckiego na temat znaczenia zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Przemysław Terlecki swoje wystąpienie wzbogacił licznymi fotografiami i kopiami dokumentów. Wszystko można było zawrzeć w słowach „Na co dzień praca, w chwili próby zwycięstwo”. Przekazana została także informacja o przejęciu przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu, a co z tym się wiąże zadania budowy Muzeum Powstania Wielkopolskiego. Wystąpienie nagrodzone zostało oklaskami.
Zgodnie z programem na scenie, na której wystawiona została replika sztandaru 1 Ochotniczej Kompani Średzkiej ufundowanej przez Strzeleckie Bractwo Kurkowe ze Środy Wlkp. i piękna fotografia, jak to niedawno temu udekorowana była wieża średzkiej kolegiaty, rozpoczęła się część artystyczna. Jako pierwsza wystąpiła młodzież ze Średzkiego Liceum Ogólnokształcącego im. Powstańców Wielkopolskich, z recytacjami w wykonaniu Marty Glabus i Dominika Danilewicza. Uczniowie Niepublicznej Szkoły Muzycznej I Stopnia w Środzie Wlkp.: Igor Kofta, Olga i Igor Marusik i Zofia Jaskóła wykonali utwory na fortepianie i gitarach. W części artystycznej zaprezentowały się także dwa chóry – pierwszy pod nazwą „Gama”, drugi pod nazwą „Na głosy”. W trakcie występu chór „Na głosy” poprosił gości o wspólne odśpiewania znanej harcerskiej piosenki pt. „Gdy szedłem raz od Warty”, na co wszyscy spontanicznie zareagowali.
Zdjęcia: Urząd Miejski w Środzie Wlkp.
Głos zabrała Maria Mielcarzewicz Prezes Zarządu Stowarzyszenia Rodzin Powstańców Wielkopolskich w Środzie Wlkp. prosząc zebranych o wyrażenie oklaskami podziękowania dla Marszałka Województwa Wielkopolskiego Pana Marka Woźniaka za podjęcie decyzji o przejęciu przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości i ogłoszenie jej w dniu dzisiejszym. Poprosiła Pana Wicemarszałka Wojciecha Jankowiaka o przekazanie tych podziękowań, co nagrodzono gromkimi oklaskami. W swym wystąpieniu powiedziała m.in., że to nam zostało dane by wpisać się w pierwsze w dziejach Narodowe Święto Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, a nasi Ojcowie, Dziadkowie, Wujowie, Stryjowie, patrząc na nas z góry, mówią „Nareszcie”.
Na koniec złożyła podziękowania tym wszystkim, którzy bezinteresownie włączyli się we wszystkie wydarzenia i uroczystości związane z obchodami pierwszego Narodowego Święta Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego 1918/1919.
Pan Piotr Mieloch Burmistrz Miasta Środa Wielkopolska podziękował Stowarzyszeniu Rodzin Powstańców Wielkopolskich za stałą pamięć oraz troskę o krzewienie wiedzy i trwanie pamięci o Powstaniu Wielkopolskim.
Na zakończenie wraz z chórem „Na głosy” zebrani odśpiewali Rotę.
Autorka jest Prezesem Stowarzyszenia
Rodzin Powstańców Wielkopolskich w Środzie Wlkp.
Kamila Czechowska
Biogram zasłużonego działacza niepodległościowego
Walentego Dypczyńskiego
Dypczyński Walenty (1886-1939), s. Wojciecha i Weroniki z domu Palickiej. Ur. 12.02.1886 r. w Królikowie. Miał siostrę, która wcześnie zmarła, i brata Karola, z którym później współorganizował powstanie i działał w organizacjach skupiających weteranów. 10.04.1917 r. poślubił Józefę Zygarłowską. Z tego małżeństwa doczekał się 3 dzieci. Syn Alojzy (ur. 18.01.1918) zginął jako żołnierz II Armii Wojska Polskiego podczas obsługi działa przeciwlotniczego pod koniec II wojny światowej w okolicach Cockau, koło Budziszyna. Córka Maria (ur. 22.04.1920) była z zawodu pielęgniarką. Córka Helena (ur. 26.01.1929) zajmowała się domem. Rodzice Walentego zajmowali się kowalstwem. W tym też zawodzie wykształcili synów.
17.11.1918 r. w Domu Polskim w Szubinie odbyło się spotkanie mieszkańców miasta, podczas którego powołano Radę Robotniczo-Żołnierską. Do komitetu wykonawczego weszli Piotr Służewski, Jan Bratkowski oraz Walenty Dypczyński i Niemiec Klath. Mimo początkowych sukcesów organizacyjnych rady w społeczeństwie szubińskim postępował rozłam na grupę tzw. młodych, skupiającą młodzież dążącą do zbrojnego starcia z Niemcami, i drugą, zachowawczą grupę „starszych”. Grupie „młodych” przewodził Walenty Dypczyński. „Walek, jak go powszechnie nazywano, słynął z nieustraszonej odwagi. Miejscowi Niemcy znali go dobrze i tylko jego uważali za głównego prowodyra powstania. Wokół osoby Dypczyńskiego skupiała się młodzież, która chciała walczyć i wypędzić Niemców z Szubina, zaraz w pierwszych dniach rewolucji niemieckiej” − pisał Stanisław Nogaj.
Nastroje niepodległościowe były w Szubinie bardzo silne. Niemcy próbowali osłabiać ten ruch, m.in. wprowadzając do miasta załogę Heimatschutzu i tworząc milicję obywatelską złożoną z Niemców. Wybuch powstania w Poznaniu dodał „młodym” szubiniakom ducha walki. 2.01.1919 r. po południu Dypczyński zebrał współpracowników niepodległościowych i o godzinie 18.00 udał się do burmistrza Blocka z rządaniem, by ten ustąpił z urzędu. Zaskoczony burmistrz, którego wcześniej „starzy” szubiniacy zapewniali, że nie dojdzie do takich aktów, ugiął się pod naporem Dypczyńskiego i jego ludzi. Oddał im broń. „Dypczyński w mundurze niemieckim, w czapce polowej okrągłej, uzbrojony w karabin nadziany bagnetem, pas, ładownica i pochwa. Wysoki, szczupły. Burmistrz w cywilu, większy od Dypczyńskiego i grubszy, otyły” − opisał w swoich szkicach starcie w urzędzie powstaniec Stanisław Śledzikowski.
Po zajęciu urzędu powstańcy postanowili przejąć pozostałe urzędy, w tym pocztę i dworzec kolejowy. Nie udała się natomiast Dypczyńskiemu próba rozbrojenia stacjonujących w Hotelu Centralnym w Szubinie żołnierzy pruskich, którzy zostali wcześniej ostrzeżeni. Dypczyński wraz z Janem Thielmannem zdobywali broń podczas rewizji w niemieckich domach. Miasto było wolne, lecz Niemcy wsparci posiłkami z Bydgoszczy i wyposażeni w spore zapasy amunicji odbili miasto. Po opanowaniu Szubina rozpoczęły się aresztowania wśród Polaków. Dypczyński wraz z dr. Podkomorskim, Kazimierzem Różkowskim, Franciszkiem Ciesielskim, braćmi Sobota, Janem Thielmannem, Hieronimem Alwinem, Hieronimem Lisieckim, Romanem Staniszewskim, Józefem Cyranowskim i Kazimierzem Ebel zbiegli do Zalesia. Ci, których Niemcy pojmali, zostali pobici i wywiezieni do obozu w Altdamm (Szczecin-Dąbie).
W następnych dniach powstańcy przygotowywali się do zdobycia miasta. Po nieudanym ataku na Szubin 8.01.1919 r. powstańcy zdobyli miasto 3 dni później. Utworzono kompanię szubińską, która później weszła w skład 9. Płk. Strzel. Wlkp. Wstąpił do niej także Walenty Dypczyński. Kompania walczyła m.in. pod Szubinem, Rudami, Władysławowem, Kołaczkowem i Samoklęskami. Na początku lutego Dypczyński stacjonował w Szaradowie i brał udział w akcji zdobycia samolotu niemieckiego. Tak opisał to zdarzenie Stanisław Śledzikowski: „Był to rzeczywiście samolot niemiecki, zdezorientowany w terenie. Lotnik widząc ze wszech stron nadbiegających żołnierzy w niemieckich autentycznych ubiorach i władających płynnie po niemiecku, nie przeczuwał nic złego. Wdał się nawet z nimi w dłuższą rozmowę. Wreszcie gdy zapytał, gdzie się dokładnie znajduje, odpowiedziano, że jest na terenie polskim i że chętnie udzielą mu pomocy. Wówczas jeden z najaktywniejszych powstańców szubińskich Walenty Dypczyński powiedział grzecznie ale rozkazująco: Proszę wysiadać jest pan naszym jeńcem. Niemiec wybałuszył oczy, na twarzy widać było zdziwienie i przerażenie. Znieruchomiał zupełnie i Dypczyński musiał jeszcze energiczniej powtórzyć rozkaz”.
W szeregach wojsk wielkopolskich przebywał do lutego 1920 r. Za swoje zasługi organizacyjne i bojowe szubińskie Towarzystwo Powstańców i Wojaków w 1930 r. odznaczyło go Krzyżem Powstańca Broni. Dwa lata później otrzymał jako pierwszy w Szubinie z nadania Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu Krzyż Walecznych, a następnie przyznano mu Odznakę Powstańczą z rąk gen. dyw. Władysława Jana Junga. Niestety, odznaczenia i dokumenty związane z działalnością powstańczą ukryto w czasie wojny w domu Dypczyńskich przy rynku, który to Niemcy rozebrali i ślad po nich zaginął.
W 1929 r. Dypczyński został prezesem Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Szubinie. Szubiński oddział towarzystwa powstał we wrześniu 1922 r. i należał do Okręgu Bydgoskiego. Pierwszym komendantem został por. rez. Hipolit Walkowski, który był również dyrektorem Polskiej Kasy Chorych w Szubinie. Dypczyński został prezesem koła po burmistrzu Wacławie Sołtysiaku i pochodzącym z Torunia byłym saperze Józefie Perlu, dyrektorze Komunalnej Kasy Oszczędności w Szubinie. Za prezesury Dypczyńskiego towarzystwo zrzeszało około 150 członków. Działał także w Związku Weteranów Powstań Narodowych Rzeczpospolitej Polskiej 1914-1919. Na czele szubińskiego koła stał Julian Śledzikowski, a pierwszym wiceprezesem był Dypczyński. Obok działalności w organizacjach kombatanckich zaangażował się również w pracę Rady Miejskiej w Szubinie. Organem wykonawczym samorządu miejskiego był magistrat złożony z burmistrza i 4 członków. Kadencja tego gremium trwała 6 lat. W 1921 r. Walenty Dypczyński, obok rolnika Jana Bembnisty i robotnika Ferdynanda Krygiera, wszedł w skład magistratu. W Radzie Miejskiej ponownie zasiadł w 1929 r., a w zarządzie miasta w 1934 r.
W Szubinie znany był ze swoich antypiłsudczykowskich poglądów i jak większość tutejszych powstańców sprzyjał Dmowskiemu i endecji. Między innymi z powodu swoich przekonań politycznych stracił pracę w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego w Bydgoszczy. Krótko przed wybuchem wojny był bezrobotny. Ciężar utrzymania pięcioosobowej rodziny spadł wtedy na żonę, która za 1.000,00 zł mężowskiej odprawy założyła sklep w domu przy rynku.
Wojska niemieckie wkroczyły do opustoszałego Szubina we wtorek 5.09.1939 r. Rodzina Dypczyńskich podobnie jak inne szubińskie rodziny próbowała uciekać przed zbliżającymi się wojskami niemieckimi. Po powrocie do Szubina znajomy z powstania Walerian Cerkaski ostrzegał Walentego Dypczyńskiego przed grożącym niebezpieczeństwem. Pierwszy raz po aresztowaniu udało się go wydobyć z rąk okupanta. Następne aresztowanie skończyło się tragicznie. „Przyszło dwóch Niemców, a ojciec siedział przy stole i palił papierosa. Kazali mu się zbierać. Zabrali go czarnym osobowym samochodem do budynku szubińskiego sądu. Już na miejscu okazało się, że razem z nim aresztowano Walerego Cerkaskiego, którego przewieźli tym samych samochodem tylko, że w bagażniku. Po brutalnym przesłuchaniu trafili do obozu na terenie dawnego Zakładu Wychowawczego. Pamiętam jak ich z Zakładu prowadzili przy naszym domu, szli wtedy całą grupą do pracy na majątku Kiehna w Łachowie. Mama zawsze coś podawała ojcu. Pewnego dnia zdarzyło się tak, że ojciec był nawet w domu. Każdego dnia patrzyliśmy, jak idą do pracy. I nastąpił ten dzień, gdy wśród idących nie dostrzegliśmy już taty” – wspominała po latach córka Helena.
Zatrzymywani Polacy trafiali do obozu, który Niemcy urządzili na terenie Wojewódzkiego Zakładu Wychowawczego w Szubinie. Po aresztowaniu więźniów brutalnie przesłuchiwano. Los Dypczyńskiego był przesądzony, a dopełnił się na żydowskim cmentarzu w Żninie. Śmierć przyszła 24.11.1939 r. (bliżej okoliczności śmierci w biogramie W. Cerkaskiego). Po wojnie zbiorowa mogiła, w której spoczął Dypczyński, została ekshumowana. Zwłoki przeniesiono na szubiński cmentarz , tam je uroczyście pochowano w lipcu 1945 r.
Autorka publikacji jest Dyrektorem
Muzeum Ziemi Szubińskiej im. Zenona Erdmanna
Arkadiusz Słabig
Święto Patrona Szkoły im. Powstańców Wielkopolskich
w Miałach (14.01.2022 r.)
14 stycznia 2022 r. (piątek) zorganizowano w Szkole Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach uroczysty Dzień Patrona. W tym roku święto miało wymiar szczególny. Na prośbę dr. hab. Arkadiusza Słabiga, prezesa mialskiego Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/19 i Joanny Ignaszak, dyrektora szkoły, niezwykłą oprawę muzyczną zapewnił Zespół Trębaczy Myśliwskich z Zespołu Szkół Leśnych (ZSL) w Goraju. Młodzi leśnicy przybyli do Miałów wraz dyrektorem ZSL Albertem Tabaką i opiekunem Pawłem Strawą.
Pierwszym ogniwem uroczystości było oddanie symbolicznego hołdu zdobywcom dworca kolejowego w Miałach, którzy w styczniu 1919 roku wyruszyli z Wronek by wyzwolić kolejne miejscowości spod niemieckiego panowania. Odczytano fragment wspomnień Szczepana Grasia, zapalono znicze pamięci, a trębacze wykonali fanfarę pożegnalną.
O 9.00 rozpoczęło się nabożeństwo w miejscowym kościele pw. św. Antoniego Padewskiego, które celebrował ks. Piotr Matuszewski, proboszcz parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Drawsku, dziekan dekanatu wieleńskiego. Oprawę muzyczną mszy zapewnili gorajscy trębacze. Godzinę później uczestnicy zgromadzili się przed pomnikiem Powstańców Wielkopolskich, gdzie odbył się uroczysty Apel Pamięci przywołujący nazwiska weteranów walk o niepodległość i granice w latach 1918–1921. Delegacje szkół (w Miałach, Gulczu i Pęckowie), władz samorządowych i organizacji społecznych złożyły wiązanki.
Podczas akademii w szkolnej sali widowiskowo-sportowej głos zabrali: Joanna Ignaszak, dyrektor Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach, dr Michał Krzyżaniak, dyrektor Muzeum Powstańców Wielkopolskich im. gen. Józefa Dowbora Muśnickiego w Lusowie, Marek Doczekalski, wiceprzewodniczący Rady Miejskiej w Wieleniu, Krzysztof Antczak, zastępca nadleśniczego w Nadleśnictwie Potrzebowice, a także przedstawiciele Starostwa Powiatowego w Czarnkowie i posłów na Sejm RP. Cenne dary książkowe przekazali szkolnej bibliotece K. Antczak (w imieniu Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile) i Roman Grewling (członek Zarządu Głównego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/19).
Po oficjalnych przemówieniach dokonano prezentacji wyników III Powiatowego Konkursu Historycznego pn „Powstańczym szlakiem ku sercu Puszczy Noteckiej” (10.01.2022 r.) oraz rozstrzygnięto I Powiatowy Konkurs Historyczno-Plastyczny „A przez Wielkopolskę leci krzyk wolności”.
Drugi z konkursów odbył się pod honorowym patronatem: Kuratorium Oświaty w Poznaniu, Elżbiety Rybarczyk, burmistrza Wielenia, Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Pile i Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu. Cenne wsparcie organizacyjne przekazały też Nadleśnictwo Potrzebowice i Centrum Promocji Lasów Państwowych w Goraju. Konkurs miał na celu: rozbudzenie wśród młodzieży szkolnej zainteresowania dziejami regionu wielkopolskiego (zwłaszcza okresem zmagań o niepodległość w pierwszych dwóch dekadach XX stulecia), kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich, rozwijanie umiejętności plastycznych i poczucia estetyki, stworzenie ikonografii ilustrującej najważniejsze wydarzenia i postaci w „wielkiej historii małej Ojczyzny”, a także integrację placówek szkolnych w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim na bazie aktywności konkursowej, historycznej i artystycznej. W nazwie świadomie sięgnięto po cytat z twórczości Romana Wilkanowicza, barda Powstania Wielkopolskiego.
Komisja konkursowa w składzie: Magdalena Słabig, Joanna Ignaszak, Martyna Drab i Marek Doczekalski podjęła się oceny łącznie 64 prac. Brano pod uwagę następujące kryteria: zgodność z tematyką konkursu, estetykę wykonania, oryginalność pomysłu, a także sposób jego przedstawienia i ujęcia. Po podsumowaniu punktacji jurorów wyłoniono grono laureatów i wyróżnionych.
Kategoria I – III
I miejsce
Eliza Gogołek (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
II miejsce
Ex aequo 2 prace:
Mikołaj Jagła (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Rosku)
Aleksandra Kępa (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
III miejsce
Anastazja Dworzyńska (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Kategoria IV – VI
I miejsce
Ex aequo 3 prace:
Zuzanna Górska (Zespół Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim)
Maksymilian Komarnicki (Zespół Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim)
Mateusz Janas (Zespół Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim)
II miejsce
Ex aequo 2 prace:
Hanna Pyrz (Zespół Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim)
Cezary Jechalik (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
III miejsce
Ex aequo 4 prace:
Oliwia Linka (Zespół Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim)
Feliks Wieliński (Katolicka Szkoła Podstawowa im. św. Siostry Faustyny
w Trzciance)
Maria Szymańska (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich
w Miałach)
Jakub Nawrot (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Wyróżnienia:
Wojciech Piechowiak (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich
w Miałach)
Anna Sieminiak (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich
w Miałach)
Kategoria VII – VIII
I miejsce
Ex aequo 3 prace:
Maja Wiśniewska (Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Dzierżążnie Wielkim)
Zuzanna Ptak (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieleniu)
Nicola Maślona (Szkoła Podstawowa im. Józefa Noji w Pęckowie)
II miejsce
Ex aequo 4 prace:
Blanka Furman (Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II w Wieleniu)
Martyna Wika (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Wiktoria Kaszkowiak (Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego
w Wieleniu)
Szymon Konieczny (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich
w Miałach)
III miejsce
Ex aequo 2 prace:
Wiktoria Heyer (Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II w Wieleniu)
Natalia Środa (Zespół Szkół Ogólnokształcących w Krzyżu Wielkopolskim)
Wyróżnienia:
Karol Korpys (Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach)
Maja Leniar (Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Dzierżążnie Wielkim)
Obecnym na uroczystości laureatom i wyróżnionym wręczono nagrody i dyplomy, a następnie zagrano triumfalne fanfary. Nagrodzonym uczennicom z Pęckowa towarzyszyła Anna Mazurowska, Dyrektor Szkoły Podstawowej im. Józefa Noji, a laureatkom ze Szkoły Podstawowej nr 2 im. Jana Pawła II w Wieleniu nauczycielka Marta Kania.
W ostatniej części uroczystości ukazano zgromadzonej publiczności dorobek szkoły w Miałach na niwie patriotycznej w minionym roku. Następnie mialska młodzież z klas V i VII, kierowana przez Grażynę Korpys, przedstawiła program artystyczny obejmujący pieśni sławiące Powstanie Wielkopolskie oraz małą formę teatralną.
Zaproszeni goście obejrzeli wystawy historyczne udostępnione przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu oraz galerię prac konkursowych, stworzonych przez uczniów z placówek szkolnych w Miałach, Pęckowie, Krzyżu, Dzierżążnie Wielkim, Wieleniu, Trzciance i Rosku.
Poczęstunek przygotowali Henryk Korpys i Katarzyna Szymańska, przy wsparciu Michała Ignaszaka, prezesa Klubu Sportowego „Victoria”
Dziękujemy wszystkim osobom, które uczestniczyły w organizacji Święta Patrona Szkoły im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach!
dr hab. Arkadiusz Słabig, prezes mialskiego Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918 – 1919
Maciej Myczka
Jasna Góra 27 grudnia 2021 roku Pańskiego
Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego
W dniu 27 grudnia 2021 roku o. dr hab. Eustachy Rakoczy ZP, Jasnogórski Kapelan Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/19, wnuk Powstańca poprowadził religijno-patriotyczny Apel Jasnogórski w intencji Powstańców Wielkopolskich i rodzin powstańczych.
W Duchowej Stolicy Państwa przed Tronem Królowej Polski stanęli do wspólnej modlitwy i narodowej pamięci licznie przybyli goście. Wśród nich byli:
Pan Robert Gaweł – Wielkopolski Kurator Oświaty wraz z młodzieżą i pocztami sztandarowymi wielkopolskich szkół:
1. Liceum Ogólnokształcącego św. Marii Magdaleny z Poznania
2. VI Liceum Ogólnokształcącego im. Ignacego Jana Paderewskiego z Poznania
3. Zespołu Szkół Komunikacji im. Hipolita Cegielskiego z Poznania
4. Zespołu Szkół Zawodowych nr 2 im. Powstańców Wielkopolskich z Wrześni
5. Szkoły Podstawowej nr 16 im. Powstańców Wielkopolskich z Kalisza
6. Zespołu Szkół Technicznych im. Powstańców Wielkopolskich z Ostrzeszowa.
Stawili się jak zawsze niezawodni harcerze z Chorągwi Wielkopolskiej ZHP im. Powstańców Wielkopolskich. Delegacji Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego przewodził Pan Roman Grewling – Członek Zarządu Głównego TPPW 1918/19.
Jak zawsze licznie przybyli członkowie Jasnogórskiego Korpusu Oficerskiego Wojska Polskiego pod dowództwem Ks Gen. dyw. Stanisława Rospondka, którzy pełnili wartę honorową i asystę uroczystości.
Modlitwę prowadzoną przez O. Eustachego Rakoczego uzupełnił raport złożony Królowej Korony Polskiej przez gen Józefa Dowbor Muśnickiego. W roli generała Muśnickiego – Maciej Myczka z Jasnogórskiego Korpusu Oficerskiego.
Raport
„Królowo Korony Polskiej.
Strażniczko naszej Niepodległości.
Po zwycięskim Powstaniu Wielkopolskim razem z prymasem Polski, nominantem kardynałem Edmundem Dalborem, pieszo z tutejszego dworca kolejowego,
jako pielgrzymi podążaliśmy przed Twój Jasnogórski Tron.
Dzisiaj również, po stu trzech latach dziękujemy Ci za Niepodległą Ojczyznę.
Dziękujemy, że byłaś z nami na naszych powstańczych sztandarach
w Poznaniu, Gnieźnie, w Chodzieży, Wolsztynie i na budzyńskim Okręgliku.
Kiedy dzisiaj obchodzimy pierwsze święto państwowe, to głośno wołamy:
Tu zawsze byliśmy wolni ! Nie ma Polski bez Jasnej Góry !
Królowo Polski, Królestwa swego strzeż !
My, Powstańcy Wielkopolscy, byliśmy i jesteśmy przy Tobie”
Arkadiusz Słabig
Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego (Miały, 27.12.2021 r.) – relacja z uroczystości
W ciągu minionych miesięcy, dzięki zaangażowaniu wielu obywateli, działaczy społecznych, przedstawicieli władz samorządowych i państwowych z prezydentem na czele, dzień 27 grudnia stał się oficjalnym świętem państwowym, jako Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Oddano w ten sposób hołd naszym przodkom – powstańcom-ochotnikom i żołnierzom Wojsk Wielkopolskich, którzy wyzwolili ziemie nad Wartą i Notecią spod obcego panowania. To oni, nie czekając na decyzje wielkich mocarstw, sami zadecydowali o powrocie kolebki polskiej państwowości w granice odradzającej się Rzeczypospolitej.
Społeczność wsi Miały, reprezentowana przez Radę Sołecką, Szkołę Podstawową im. Powstańców Wielkopolskich, Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego, Ochotniczą Straż Pożarną, Klub Sportowy „Victoria” i mialskie Koło Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918–1919, wspólnym wysiłkiem zorganizowała uroczystości upamiętniające 103. rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Cennego wsparcia organizacyjnego udzieliły: Gmina Wieleń, 1. Wieleński Szczep Harcerski „Knieja” oraz Wronieckie Stowarzyszenie Historyczne „Historica”. Honorowy patronat nad opisanym przedsięwzięciem sprawowały: Burmistrz Wielenia Elżbieta Rybarczyk, Posłanka na Sejm RP Marta Kubiak, Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu oraz Zarząd Główny i Zarząd Oddziału Wielkopolskiego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918–1919. Patronat medialny objęła agencja SK Media.
Obchody zapoczątkowała msza święta w miejscowym kościele pw. św. Antoniego Padewskiego, ufundowana przez burmistrz Elżbietę Rybarczyk i Samorządową Administrację Oświatową. Podczas nabożeństwa odczytano wspólny apel sygnowany przez burmistrz Rybarczyk, dyrektor Joannę Ignaszak i prezesa lokalnych struktur Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918–1919 Arkadiusza Słabiga.
Następnie liczni uczestnicy uroczystości udali się na dworzec kolejowy, zdobyty w styczniu 1919 roku przez powstańczą drużynę z Wronek. Oddano głos potomkom dawnych powstańców, biorących udział w zwycięskim rajdzie sprzed lat – sołtysowi Henrykowi Korpysowi i Michałowi Grasiowi, praprawnukowi Szczepana Grasia (autora popularnych wspomnień opublikowanych pół wieku temu). Zapalono znicze pod pamiątkową tablicą ufundowaną przez społeczność parafialną w Miałach w 1994 roku. Honorową asystę sprawowali uczniowie miejscowej szkoły ubrani w repliki mundurów strzelców wielkopolskich oraz wieleńscy harcerze.
Kilkadziesiąt minut później zgromadzono się pod pomnikiem Powstańców Wielkopolskich, będącym centralnym punktem skweru o tej samej nazwie. Krótkie okolicznościowe przemówienia wygłosili: burmistrz Elżbieta Rybarczyk, posłanka Marta Kubiak i wieleńscy harcerze, którzy zaprezentowali dawny sztandar X Szczepu im. Powstańców Wielkopolskich 1918–1919 w Miałach. Imponującą oprawę świetlną zapewnił Marek Doczekalski, radny Gminy Wieleń. Wartę honorową przy pomniku zaciągnęli uczniowie mialskiej szkoły.
Tuż po chwili młodzież i dorośli na sygnał dyrektor Joanny Ignaszak odbyli symboliczny bieg 103 metry na 103. rocznicę wybuchu walk powstańczych w Wielkopolsce. Po powrocie w okolice szkoły uczestnicy uroczystości skierowali uwagę na tablice o tematyce historycznej, przedstawiające zmagania Wielkopolan o niepodległość i granice w latach 1918–1920. W większości zostały one udostępnione przez pracowników poznańskiego Oddziału IPN oraz Fundację Towarzystwo Projektów Edukacyjnych z Warszawy. Trzy tablice ilustrujące dzieje Miałów i ziemi wieleńskiej zredagował Arkadiusz Słabig. Drewniane ramy ekspozycyjne dla wybranych plansz stworzył Leszek Kuźnicki, zaś ich wydruk w agencji reklamy Mag Media w dużej mierze sfinansowała Gmina Wieleń. O niezbędną w trudnych warunkach pogodowych gastronomię zadbał sołtys Henryk Korpys wraz paniami z Rady Sołeckiej, KS „Victoria” i obsługi szkoły.
Uroczystości zakończył maraton filmów poświęconych Powstaniu Wielkopolskiemu, przedstawionych publiczności w szkolnej salce widowiskowo-sportowej.
Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego jest świętem radosnym, dającym poczucie dumy z dokonań minionych pokoleń. Jest też świętem jednoczącym Wielkopolan, bez względu na miejsce zamieszkania, wiek i różnice światopoglądowe. Ufamy, że pamięć o Powstaniu stanie się z czasem częścią narodowej tożsamości wszystkich naszych rodaków mieszkających w kraju i poza jego granicami. Wspólnym wysiłkiem upamiętnimy najważniejsze zwycięskie powstanie w dziejach narodu polskiego, prawdziwy koniec „Najdłuższej wojny nowoczesnej Europy”.
Do zobaczenia na kolejnych obchodach powstańczego święta w Miałach!
dr hab. Arkadiusz Słabig, prezes mialskiego Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918–1919
Kazimierz Krawiarz
Jubileuszowy X Gminny Przegląd Pieśni Powstańczych w Kórniku
Dnia 27 listopada 2021 r. po rocznej przerwie spowodowanej panującą pandemią, Koło Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego w Kórniku, nie bez komplikacji spowodowanej kolejnymi kwarantannami, w sali Kórnickiego Centrum Sportu i Rekreacji „OAZA’ zorganizowało dziesiąty przegląd. Do Kórnika przybyła 3 osobowa delegacja z Łomnicy: Jolanta Bezdel dyrektorka Zespołu Szkolno-Przedszkolnego im. Powstańców Wielkopolskich w Chrośnicy, Bożena Kwaśniuch – sołtys wsi Łomnica i Katarzyna Szulc – córka powstańca wielkopolskiego, poetka. Sala „OAZY” zapełniła się młodzieżą, rodzicami i gośćmi do ostatniego miejsca. Zebrało się około 300 osób.
Dziesiąty Gminny Przegląd Pieśni Powstańczych rozpoczęła recytacja Kazimiery Szulc z Łomnicy swojego wiersza „O mojej Łomnicy”.
Dorota Przybylska prezes Koła TPPW powitała zebranych. Przedstawiła rolę Powstania Wielkopolskiego w odzyskaniu niepodległości. Wśród zaproszonych gości byli: Jerzy Lechnerowski – radny Sejmiku Wielkopolskiego, Bronisław Dominiak – wiceburmistrz Miasta i Gminy Kórnik, Adam Lewandowski – przewodniczący Rady Gminy w Kórniku, Magda Matelska-Bogajczyk – kierownik Wydziału Promocji Gminy, dr Zbigniew Kalisz – członek Zarządu Fundacji „Zakłady Kórnickie”, ks. Grzegorz Zbączyniak – proboszcz Parafii Kórnickiej, Piotr Stachecki – prezes Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego Nr. 1 w Poznaniu, delegatka Koła TPPW z Kleszczewa, delegacja Koła TPPW ze Środy – Maria Mielcarzewicz i Mieczysław Szymanowski, Wojciech Kiełbasiewicz – dyrektor KCSiR „OAZA”, Wojciech Koterba – kustosz Izby Pamiątek Regionalnych im. gen Taczaka w Mieszkowie, Marek Baranowski – prezes Kórnicko-Bnińskiego Bractwa Kurkowego im. ks. Szczepana Janasika, rodziny powstańcze, radni Rady Gminy w Kórniku, dyrektorzy szkół, nauczyciele, uczniowie, członkowie i sympatycy Koła TPPW w Kórniku.
Bronisław Dominiak w imieniu burmistrza wręczył kolejne Kórnickie Krzyże Powstańcze. Pamiątkowe krzyże przyznano: Tadeuszowi Raukowi za powstańca Piotra Rauka, Pawłowi Szycowi za powstańca Seweryna Kociałkowskiego. Markowi Kaczmarkowi wręczono legitymację członkowską Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego.
Dalsze prowadzenie przeglądu przejęła Lidia Jakubowska. Przy każdej wykonywanej pieśni nawiązywała do historii powstania, autorów słów i muzyki. Na scenie pojawiły się zespoły: Zespół wokalny „Allegro” ze SP Szczodrzykowo im. Jana Pawła II pod kierunkiem Lidii Jarmuszkiewicz; wykonał utwór „Pierwsza kadrowa” i „Uwierz Polsko”, Zespół SP Radzewo im. Jana Wójkiewicza – pod kierunkiem Jadwigi Niemier; wykonał pieśń „Hej dziewczynki posłuchajcie” i „Przybyli ułani pod okienko”. Zespół wokalny z Zespołu Szkół w Kórniku, pod kierunkiem Lidii Jarmuszkiewicz; zaprezentował pieśń „A gdy na wojenkę szli Ojczyźnie służyć”. Chór „Viva La Musica” ze SP nr 1 im. Tytusa hr. Działyńskiego pod kierunkiem Lidii Jakubowskiej wykonał utwory „Piechota” i „Legiony”.
Wszystkim szkołom Gminy Kórnik oraz KCSiR „OAZA” wręczono statuetki Pomnika Powstańców Wielkopolskich w Kórniku. Na koniec nagrodzono nauczycieli i uczniów – uczestników przeglądu. Delegacja z Łomnicy przekazała organizatorom kalendarz na 2022 rok, wydany z okazji 60.lecia Koła Gospodyń Wiejskich w Łomnicy, ze zdjęciem z jubileuszu
60.lecia święceń kapłańskich ks. Leona Łodzińskiego (1929-2015) urodzonego w Łomnicy.
Fundatorem kalendarza jest Koło Polskiego Związku Łowieckiego „Żubr” w Poznaniu.
Delegacja uczniów Zespołu Szkół w Kórniku otrzymała wiązankę kwiatów, aby złożyła ją i zapaliła znicze na grobach powstańców wielkopolskich na kórnickim i bnińskim cmentarzu. Oprawę muzyczną przeglądu przygotowała firma „Go events” a prezentacje fotograficzne przygotował Marcin Nowak, członek zarządu Koła TPPW w Kórniku. Uroczystość zakończono podniośle wykonaną „Rotą” Marii Konopnickiej w wykonaniu chóru „Viva La Musica” ze SP nr 1 im. Tytusa hr. Działyńskiego pod kierunkiem Lidii Jakubowskiej.
Dorota Przybylska – prezes Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego zaapelowała do zebranych uczestników Przeglądu, aby 103. rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego uczcić wywieszeniem flag oraz udziałem w święcie państwowym 27 grudnia, w Narodowym Dniu Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego.
Pomysł organizowania przeglądów pieśni powstańczych ma na celu zainteresowanie tematem powstańczym młodzieży szkolnej. Poprzez pieśni rośnie zaangażowanie w naukę historii o Powstaniu Wielkopolskim. Pieśni i poezja są elementem wychowania patriotycznego prowadzonego w kórnickich szkołach.
Zainteresowanie tematem Powstania Wielkopolskiego w Kórniku-Bninie jest znaczne, a udział Kompanii Kórnickiej w pierwszych godzinach akcji powstańczej, 27 grudnia 1918 r. w Poznaniu znamy z relacji Sylwestra Gawrycha i dra Stanisława Celichowskiego (opublikowane w 2019 r. w Kórniczaninie). Pamięć o Kompanii Kórnickiej, „pierwszej polskiej wojskowej formacji w Wielkopolsce”, jak napisał dr Stanisław Celichowski, jest w Kórniku szczególnie pielęgnowana. Sylwester Gawrych, w swoich wspomnieniach, jako jej współorganizator, pisze, że powstała ona 15 listopada 1918 r. w „Domu Przemysłowym”. Pierwszy jej szereg stanął tego dnia o godzinie 10-tej wieczorem. Po wielu latach Sylwester Gawrych doczekał się pełnej biografii. Pierwszym dowódcą Kompanii Kórnickiej był Marian Jarosław Trawiński. Obaj powstańcy długo czekali na swoje biografie, które opublikowano w X tomie Biografii Powstańców Wlkp. Wspomnieć tutaj należy o planach umieszczenia tablicy upamiętniającej te wydarzenia na budynku przy Pl. Niepodległości nr. 7. Uzupełnić należy listę poległych na pomniku na cmentarzu w Bninie o nazwisko zapomnianego Stanisława Osińskiego, który poległ 17 stycznia 1919 r. pod Łomnicą.
Michał Klisiński
Śladami Powstańców Wielkopolskich w Gorzowie i Starym Polichnie
W sobotnie przedpołudnie, 9 października ponad 60 mieszkańców Gorzowa, okolicznych miejscowości, Gminy Santok, oraz Popowa w Gminie Bledzew wyruszyło odkrywać kartę historii lokalnej zapisaną przez Powstańców Wielkopolskich. W tym dniu zorganizowana została przez gorzowskie Koło Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/19 Gra Terenowa „Śladami Powstańców Wielkopolskich w Gorzowie i okolicach”, podzielona na dwie trasy. Pierwsza przebiegała w samym Gorzowie, a druga – w Starym Polichnie w Gminie Santok.
Uczestnicy gorzowskiej części Gry rejestrowali się w punkcie zorganizowanym przy Muzeum Lubuskim im. Jana Dekerta od godz. 10.00. Zgłosiło się 35 osób, w tym dzieci i młodzież pod opieką dorosłych opiekunów. Były m.in.: drużyny reprezentujące Pogotowie Opiekuńcze, placówkę „Dom dla dzieci” oraz Zespół Szkół Odzieżowych w Gorzowie. Następnie wszyscy uczestnicy udali się na pobliski cmentarz świętokrzyski, gdzie przy kwaterze z mogiłami powstańców sekretarz Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego w Gorzowie Andrzej Nawojczyk przybliżył historię kwatery i wraz z prezesem Koła Michałem Klisińskim przedstawili kolejne punkty na trasie Gry. Od strony organizacyjnej pomagał w przygotowaniu i przeprowadzeniu Gry członek Koła Przemysław Żak. Z cmentarza wyposażeni w mapki uczestnicy wyruszyli na poszukiwania kolejnych miejsc na trasie Gry: wystawy pt. „Wielkopolanie ku Niepodległej – w stulecie zwycięskiego Powstania 1918-1919 roku” w gmachu Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej przy ul. Sikorskiego, skweru na rogu ulic Borowskiego i Dąbrowskiego, gdzie był zlokalizowany nieistniejący już budynek restauracji „Parkowej” – miejsca spotkań Gorzowskiego Koła Związku Powstańców Wielkopolskich oraz tablicy upamiętniającej Powstańców Wielkopolskich, spoczywających na gorzowskich nekropoliach, na cmentarzu komunalnym przy ul. Żwirowej. Po przebyciu trasy i jej udokumentowaniu wykonanymi zdjęciami, uczestnikom zostały wręczone nagrody, w tym edukacyjne gry historyczne i publikacje przekazane przez Oddziały Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie i Poznaniu, upominki od Wojewody Lubuskiego i materiały promocyjne Miasta Gorzowa.
Rejestracja uczestników Gry Terenowej w Starym Polichnie odbyła się już w piątek w Szkole Podstawowej w Santoku im. Gen. Prof. Elżbiety Zawackiej. Na trasę Gry, prowadzącej śladami Powstańca Wielkopolskiego Franciszka Manieckiego, mieszkańca Starego Polichna i wieloletniego włodarza tej miejscowości, wyruszyło ponad 20 młodych mieszkańców Gminy Santok, a przewodniczkami były Dorota Ciołka Wiśniewska, wnuczka Franciszka Manieckiego – pedagog i jednocześnie skarbniczka naszego Koła oraz Iwona Kowalska – nauczycielka historii. Wśród sześciu punktów na trasie w Starym Polichnie znalazły się m.in. tablica upamiętniająca Franciszka Manieckiego i miejsca związane z jego działalnością. Przy kolejnych punktach na tej trasie przybliżana była historia Powstania i losy Powstańca Franciszka Manieckiego. Gościem Gry w Starym Polichnie był Jerzy Sygnecki, członek Koła, gorzowski regionalista, emerytowany wykładowca akademicki i autor opracowań naukowych o historii pogranicza polsko-niemieckiego, a także wspomniani już Michał Klisiński i Przemysław Żak.
Wydarzenie, jakim była Gra Terenowa, objęli Patronatem Honorowym: Wojewoda Lubuski Władysław Dajczak, Dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie dr Paweł Skubisz, Dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu dr hab. Rafał Reczek, Prezydent Gorzowa Jacek Wójcicki oraz Wójt Santoka Paweł Pisarek. Partnerami Gry było Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta, Szkoła Podstawowa w Santoku im. Gen. Prof. Elżbiety Zawackiej, oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Gminy Santok POMOCNA DŁOŃ. Wydarzenie zostało zrealizowane w ramach projektu pt. „Poznajmy Powstańców Wielkopolskich – Bohaterów Niepodległej z Gorzowa i okolic” dofinansowanego przez Miasto Gorzów Wielkopolski oraz Gminę Santok.
Jerzy Przybecki
Śladami miejsc
upamiętniających Powstanie Wielkopolskie 1918/1919
(„Wycieczka szlakiem „Historii jednego kamienia”)
Kolega Zenon Brembor ( ś.p. ) w 2010 roku opisał prawdziwą historię jednego olbrzymiego kamienia, który z okolic Żagania został przewieziony do Strzegomia i tam został przecięty. Uzyskano w ten sposób trzy duże plastry, które stanowią obeliski w Kargowej, Krośnie Odrzańskim i Żaganiu. Ten tryptyk nawiązuje do drogi jaką musieli przejść Powstańcy Wielkopolscy, wzięci do niewoli między innymi w walkach pod Kargową.
Wycieczka sulechowskiego Koła TPPW 1918/19 ( 25.09.2021 ) zorganizowana w ramach projektu „Realizacja zadania publicznego o działalności pożytku publicznego i wolontariacie” dotyczyła właśnie jednego z tych trzech miejsc – Żagania. To tam 16 grudnia 2009 roku został odsłonięty obelisk upamiętniający Powstańców Wielkopolskich. Mieścił się tam, między innymi obóz (Zielona Dolina), w którym byli więzieni Powstańcy Wielkopolscy oraz Polacy internowani z okolic Rawicza i Leszna.
Autokarowa trasa wiodła przez Nowogród Bobrzański, Miodnicę do Żagania. W wycieczce wzięły udział 23 osoby – członkowie koła ich rodziny i zaprzyjaźnieni sympatycy, miała być także młodzież, lecz ze względu na obostrzenia pandemiczne nie dostała zgody szkoły (wycofali się w ostatniej chwili).
Program tej niezwykle edukującej wycieczki obejmował: zwiedzanie z przewodnikiem Książęcego Zamku, poaugustiańskiego zespołu klasztornego, (w tym biblioteki) oraz miejsca, w którym więziono Powstańców Wielkopolskich (Zielona Dolina) i złożenie kwiatów pod obeliskiem ku czci Powstańców Wielkopolskich – to był moment, kiedy wszyscy wysłuchali krótkiej gawędy dotyczącej ciężkiej drogi, jaką musieli przebyć pieszo powstańcy zanim dotarli do Żagania i chwilą ciszy uczcili ich bohaterstwo.
Obiad – krótki odpoczynek, zwiedzanie z przewodnikiem Muzeum Obozów Jenieckich, miejsca słynnej ucieczki tunelem „Harry” i powrót do Sulechowa na godzinę 18.30.
Wyjazd ten z pewnością pozostanie na długo w pamięci uczestników, chociażby z racji bardzo napiętego harmonogramu zwiedzania z jednej strony, a z drugiej ze względu na niezwykłą wiedzę przewodników, którzy potrafili tak zainteresować zwiedzających, że chciałoby się ich słuchać w nieskończoność.
PS. Szczególne słowa podziękowania należą się panu Prezesowi Koła – Romanowi Zawalnemu oraz jego żonie Teresie za zorganizowanie tej wycieczki. Dziękujemy.
Radosław Balmowski
XIII RAJD IM. KPT. PAWŁA CYMSA
Po raz trzynasty uczczono pamięć kpt Pawła Cymsa
25 września 2021 roku już po raz trzynasty Oddział PTTK w Inowrocławiu przy pomocy Ośrodka Kultury i Turystyki w Pakości zorganizował rajd im. kpt. Pawła Cymsa.
Uczestnicy rajdu mieli do wyboru około 12 kilometrową trasę pieszą z Janikowa poprzez Giebnię do Pakości oraz liczącą ponad 50 kilometrów trasę rowerową biegnącą Doliną Pradawnej Noteci. Trasa piesza rozpoczęła się pod pomnikiem ku czci Powstańców Wielkopolskich przy dworcu w Janikowie, gdzie zapalono znicz, a Sebastian Witkowski opowiedział historię powstańców walczących o niepodległość w rejonie Inowrocławia. Uczestnicy rajdu pod przewodnictwem Andrzeja Dargacza i Radosława Balmowskiego, podążając szlakiem czerwonym, zapalając znicze przy pomnikach pamięci: pracowników Cukrowni w Janikowie, którzy zginęli w pierwszych dniach II wojny Światowej, pomniku poświęconym pamięci pilotów, którzy zginęli w katastrofie lotniczej koło Giebni umieszczonych przy trasie oraz pomniku Powstańców Wielkopolskich w Pakości dotarli do Parku Kalwaryjskiego w Pakości, gdzie dzięki uprzejmości burmistrza Pakości pana Zygmunta Gronia, mogli skorzystać z przygotowanego przez pracowników OKIT grila i poczęstować się kiełbaskami i ciepłymi napojami. Bardzo miłą ponadplanową atrakcją był koncert piosenki turystycznej w wykonaniu Jarosława Kotyńskiego
z OKIT.
Podczas rajdu przeprowadzono konkurs krajoznawczo – historyczny, w którym młodzież mogła wykazać się wiedzą o Powstaniu Wielkopolskim oraz znajomością regionu, a zwycięzcy otrzymali atrakcyjne nagrody.
Także rowerzyści, głównie z KTR Kujawiak oraz szkoły Podstawowej
w Gniewkówcu, pomimo wietrznej pogody nie zawiedli i licznie zjawili się na trasie. Łącznie w rajdzie uczestniczyło około 150 osób.
Zorganizowanie rajdu w takiej formie umożliwiło, tradycyjne już, dofinansowanie ze strony Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego, któremu organizatorzy i uczestnicy pragną serdecznie podziękować.
Janusz Sieroń
W Potulicach wręczono patenty oficerskie Rodzinom poległych powstańców
Słowa św. Jana Pawła II „… nie umiera ten, kto trwa w pamięci i sercach żywych …” przyświecały działaniom prezesa Koła Wągrowiec Gmina Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, w kilkuletnich kwerendach archiwalnych, w poszukiwaniu dokumentów dotyczących bohaterów powstania, którzy polegli w bitwie pod Radwankami. Przy wsparciu Zarządu Głównego TPPW 1918-1919 i Komendanta Wojskowej Komendy Uzupełnień w Poznaniu, Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 lutego 2020 r. szer. Wacław LORENC, szer. Józef TURTOŃ i szer. Teodor WASILEWSKI zostali pośmiertnie mianowani na stopień podporucznika.
Uroczystości pod hasłem #OFICEROWIEna102 rozpoczęły się 18 września 2021 r. na cmentarzu parafialnym w Potulicach. Przed pomnikiem upamiętniającym Powstańców Wielkopolskich, w asyście posterunków honorowych wieniec od społeczeństwa gminy złożył Wójt Gminy Przemysław Majchrzak wraz z zaproszonymi gośćmi: Tadeuszem Musiałem Prezesem ZG TPPW 1918/19, Ryszardem Stępniakiem radnym Gminy Wągrowiec, Łukaszem Wiatrowskim Prezesem Zarządu Miejsko-Gminnego OSP RP w Wągrowcu oraz phm. Krzysztofem Urbanem Komendantem Hufca i hm. Krzysztofem Wojtaszkiem członkiem Komendy Hufca ZHP w Wągrowcu.
Mszę św. w intencji poległych Powstańców Wielkopolskich odprawili ks. prałat Jarosław Zimny w koncelebrze z księżmi parafii dekanatu rogoźnickiego. Wzięli w niej udział licznie zebrani mieszkańcy gminy, zaproszeni goście i poczty sztandarowe. Uroczystość uświetniła Orkiestra Reprezentacyjna Sił Powietrznych oraz Kompania Reprezentacyjna pod dowództwem ppor. Darii Dominiak, wystawiona przez 31 Bazę Lotnictwa Taktycznego Poznań Krzesiny.
Po odśpiewaniu Te Deum laudamus uczestnicy uroczystości w pochodzie udali się pod pomnik POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH ORAZ BOHATERÓW WALK O POLSKOŚĆ I WOLNOŚC ZIEMI WĄGROWIECKIEJ. Podczas przemarszu wiązankę pieśni wojskowych wykonała orkiestra wojskowa pod dowództwem tamburmajora kpr. Marka Pytlaka.
Zebranych powitał Janusz Sieroń prezes Koła Wągrowiec Gmina TPPW 1918/19, który przypomniał bohaterskie czyny Powstańców Wielkopolskich. List od Wojewody Wielkopolskiego odczytał Hubert Matuszak. Do Apelu Pamięci przywołał por. Rafał Zborowski, a Kompania Reprezentacyjna oddała salwę honorową. Wieniec od Wielkopolan złożył w imieniu Wojewody Wielkopolskiego Hubert Matuszak. Wieniec w imieniu samorządu województwa złożyła I Wiceprzewodnicząca Sejmiku Województwa Wielkopolskiego Agnieszka Grzechowiak. Kwiaty złożył pułkownik Mariusz Woźniak Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Poznaniu, Tomasz Kranc Starosta Wągrowiecki wraz z radnymi powiatu, Przemysław Majchrzak Wójt Gminy Wągrowiec wraz z radnymi gminy. Kwiaty w imieniu władz Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 złożyli prezesi Tadeusz Musiał i Wawrzyniec Wierzejewski. Wiązanki kwiatów złożyli również przedstawiciele stowarzyszeń, związków i jednostek organizacyjnych z gminy i powiatu wągrowieckiego. Uroczystość pod pomnikiem Powstańców Wielkopolskich zakończyło odegranie pieśni „Śpij kolego”.
Druga część VIII Spotkania Rodzin Powstańców Wielkopolskich odbyła się w świetlicy sołectwa. Rozpoczęła się od wprowadzenia sztandaru wojskowego. Skład pocztu stanowili ppor. Wiktor Satkowski, sztandarowy starszy kapral Jakub Pliszka, asystujący Radosław Smoleń. Uroczystość poprowadził Janusz Sieroń prezes Koła Wągrowiec Gminy TPPW 1918/19. Postanowienie Andrzeja Dudy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o nadaniu stopnia podporucznika poległym Powstańcom Wielkopolskim odczytała Małgorzata Ślęzak. Wręczenia patentów oficerskich Rodzinom poległych powstańców dokonał płk Mariusz Woźniak – Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Poznaniu. Patenty odebrały: Irena Olszewska, wnuczka ze strony córki Katarzyny Teodora Wasilewskiego, Zdzisława Konwińska wnuczka ze strony siostry Eleonory Józefa Turtonia oraz Elżbieta Wachowiak, wnuczka ze strony brata Leona Wacława Lorenca. Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego, cytując słowa Prezydenta Andrzeja Dudy powiedział, że dokonał się akt historycznej sprawiedliwości. Podziękował wszystkim, którzy dzięki swojej determinacji doprowadzili do uhonorowania Powstańców Wielkopolskich. Stwierdził, że nominacje są świadectwem wielkości Polskiego Żołnierza, a dla Rodzin Powstańców, powodem do dumy i satysfakcji.
W imieniu Starosty Wągrowieckiego Tomasza Kranca głos zabrała Małgorzata Osuch przewodnicząca Rady Powiatu. W swoim wystąpieniu pogratulowała otrzymania patentów oficerskich Rodzinom poległych Powstańców. Wraz z Krystyną Urbańską wiceprzewodniczącą rady i Andrzejem Wieczorkiem członkiem Zarządu Powiatu, poinformowała o uhonorowaniu Koła Wągrowiec Gmina TPPW 1918-1919 Nagrodą Herbu Powiatu Wągrowieckiego. Wyróżnienie odebrali prezes Janusz Sieroń wraz z wiceprezesem Jerzym Konwińskim, wiceprezesem i sekretarzem Koła Małgorzatą Ślęzak.
W imieniu Przemysława Majchrzaka Wójta Gminy Wągrowiec głos zabrał Ryszard Andrzejewski – przewodniczący Rady Gminy Wągrowiec. Pogratulował Rodzinom Powstańców otrzymania patentów oficerskich, a następnie odczytał adres Przemysława Majchrzaka skierowany na ręce prezesa Koła Wągrowiec Gmina TPPW 1918/19. W swoim liście Wójt Gminy oddał hołd bohaterom powstań narodowych oraz uczestnikom I i II wojny światowej, którzy spoczywają na cmentarzu parafialnym w Potulicach. Włodarz gminy podkreślił zaangażowanie Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/19 Koło Wągrowiec Gmina w organizację spotkań Rodzin Powstańców, turniejów strzeleckich, prowadzenie kwerend archiwalnych, rocznicowych wyjazdów do Warszawy w rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Przypomniał budowę pomników, znakowanie grobów, czy działania mające na celu przekształcania mogił Powstańców w groby wojenne. Zaznaczył, że pamięć o bohaterach jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, bo patriotyzm to czyny – nie słowa! Przemysław Majchrzak pogratulował członkom Koła zrealizowania żmudnego i trudnego zadania uhonorowania trzech Powstańców Wielkopolskich – Wacława Lorenca, Józefa Turtonia i Teodora Wasilewskiego, którzy walczyli i zginęli w bitwie pod Radwankami. Stwierdził, że historia zatoczyła dziejowe koło i zapomniani bohaterowie dzięki staraniom Koła Wągrowiec Gmina oraz Zarządu Głównego TPPW 1918/19, w osobach Tadeusza Musiała i Wawrzyńca Wierzejewskiego oraz ppłk Rafała Wojciechowskiego Wojskowego Komendanta Uzupełnień w Poznaniu doprowadziły do wręczenia Rodzinom poległych żołnierzy Patentów Oficerskich. Wójt Gminy pogratulował Rodzinom przeżywania wzruszenia i dumy z tak wspaniałych przodków i bohaterów. Stwierdził, że gdyby nie osoby o tak patriotycznej postawie, które stanęły do walki ze słowami: „Dla Ciebie Polsko i dla Twojej Chwały”, naród polski po 123 latach niewoli nie wyzwoliłby się spod jarzma okupanta. Przemysław Majchrzak podziękował członkom Towarzystwa za kultywowanie pamięci i trud włożony w przygotowanie uroczystości. Życzył dalszych działań, które będą źródłem dumy i satysfakcji.
W swoim wystąpieniu Wawrzyniec Wierzejewski prezes Oddziału Wojewódzkiego TPPW 1918-1919 podziękował samorządowi Gminy Wągrowiec i członkom Koła Wągrowiec Gmina TPPW 1918-1919 za przygotowanie podniosłej uroczystości. Specjalne podziękowania od Zarządu Głównego TPPW 1918/19 otrzymali: Przemysław Majchrzak Wójt Gminy Wągrowiec, Kamila Kłos pracownik Urzędu Gminy, Kamil Zawadzki Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury, Radosław Sierpowski Komendant Ochotniczej Straży Pożarnej w Runowie, Stanisław Ornoch – rekonstruktor zdobytego pod Budzyniem wozu pancernego Ehrhardt M17 oraz członkowie koła: Janusz Sieroń, Jerzy Konwiński, Małgorzata Ślęzak, Alina Kopniewska, i Danuta Kitkowska-Sieroń. Razem z Tadeuszem Musiałem, prezesem Zarządu Głównego TPPW 1918/19 podkreślił bohaterstwo i czyn zbrojny Powstańców Wielkopolskich. Przypomniał o inicjatywie ustanowienia 27 grudnia – Świętem Państwowym dla uczczenia zwycięskiego Powstania. Pogratulował Rodzinom kultywowania pamięci o czynie zbrojnym Powstańców i otrzymania patentów oficerskich. Tadeusz Musiał udekorował Medalem „Wierni Tradycji” Irenę Olszewską, Zdzisławę Konwińską oraz Elżbietę Wachowiak.
Podniosłą uroczystość zakończył recital Patrycji Jankowskiej. Absolwentka Gimnazjum w Żelicach zaśpiewała wiązankę pieśni wojskowych z okresu II Rzeczypospolitej. W brawurowym wykonaniu artystce towarzyszyli licznie zebrani goście oraz rodziny i członkowie Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego. Dalszą część VIII Spotkania Rodzin Powstańców Wielkopolskich uczestnicy odbyli przy żołnierskiej grochówce, pysznych jagodziankach i kawie. Wspomnienia, oglądanie pamiątek rodzinnych i rozmowy uczestników uroczystości trwały jeszcze przez kolejne godziny.
Arkadiusz Słabig
III Rajd dla Niepodległej (Miały – Chełst – Gospódka – Pławisko – Zdroje – Sieraków)
17 września br. udało się po rocznej przerwie zorganizować Rajd dla Niepodległej – cykliczne przedsięwzięcie realizowane przez Szkołę Podstawową im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach i mialskie Koło Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918–1919. W tym roku temuż przedsięwzięciu mającemu wymiar edukacyjny, integracyjny i patriotyczny nadano podtytuł „Śladami wybitnych Wielkopolan”. Organizacją rajdu zajęli się dyrektor Joanna Ignaszak i dr hab. Arkadiusz Słabig. Nawiązano współpracę ze Szkołą Podstawową im. Józefa Chociszewskiego w Chełście. Uzyskano wsparcie ze strony Nadleśnictwa Sieraków, Muzeum Zamku Opalińskich oraz Urzędu Gminy Wieleń.
W pierwszej kolejności młodzież odwiedziła szkołę w Chełście, niezwykłej miejscowości podzielonej traktatem wersalskim na wiele lat na część niemiecką i polską. Reliktem dawnej delimitacji jest dzisiejsza granica administracyjno-wyznaniowa. Zachodnia część wsi należy do diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, zaś wschodnia do archidiecezji poznańskiej. Z przeszłością Chełstu uczniowie z Miałów zapoznali się biorąc udział w Międzyszkolnym Projekcie „Dlaczego granica polsko-niemiecka przebiegała na rzece Miałce?”, koordynowanym przez Teresą Kubiś, nauczycielkę i działaczkę społeczną związaną ze Stowarzyszeniem „Młodzi dla Wsi”. Przybliżono im także postać patrona szkoły – Józefa Chociszewskiego (1837–1914), wybitnego pisarza i działacza narodowego.
Po niezwykle serdecznym przyjęciu w Chełście uczestnicy rajdu udali się do leśniczówki Gospódka. Tam przy pomniku ku czci Antoniego Jarochowskiego przysłuchiwali się opowieści o tragicznych losach tegoż leśnika i powstańca wielkopolskiego, zamordowanego przez Niemców w 1944 roku. Kolejnym etapem rajdu była mogiła strzelców wielkopolskich przy gajówce Pławisko, gdzie uczniowie przeprowadzili prace porządkowe w ramach wolontariatu. Niecałą godzinę później dzięki uprzejmości pracowników Nadleśnictwa Sieraków, przy zachowaniu reżimu sanitarnego, wspięli się na Wieżę Obserwacyjną „Zdroje” skąd podziwiali wspaniałą panoramę Puszczy Noteckiej. Następnie zatrzymali się w Sierakowie, w Muzeum Zamku Opalińskich. Robert Jędrzejczak, dyrektor placówki, przeprowadził pasjonującą lekcję muzealną, podczas której przybliżył młodym słuchaczom dzieje Sierakowa wplecione w wielką historię, a także naszkicował losy jego wybitnych właścicieli z rodów Borkowiców, Górków, Opalińskich i Gartenbergów-Sadogórskich. Jednak prawdziwą gratką była wystawa czasowa poświęcona pierwszej bitwie chocimskiej (1621 r.), w której walczył Piotr Opaliński, wojewoda i kasztelan poznański, właściciel Sierakowa. Po tym niecodziennym spotkaniu z historią uczniowie odbyli marsz szlakiem zabytków. Ujrzeli: Panteon Ziemi Sierakowskiej, kościół parafialny, dawną synagogę, zrewitalizowany budynek dawnego kościoła ewangelickiego i wreszcie pomnik na Placu Powstańców Wielkopolskich, stojący w miejscu, gdzie przed przeszło stu laty składały uroczystą przysięgę miejscowe oddziały powstańcze.
Jolanta Kluczyńska, Alicja Serwatkiewicz i Magdalena Stratyńska
Gra Miejska „Śladami Powstańców Kórnickich”
6 października 2018 roku na terenie Kórnika została przeprowadzona gra miejska, której celem było przybliżenie młodzieży historii miasta i udziału kórniczan w Powstaniu Wielkopolskim, a także kształtowanie aktywnej postawy wobec dziedzictwa historycznego i kulturowego.
Udział w grze wzięli uczniowie klas szóstych ze Szkoły Podstawowej Nr 1 im. Tytusa Działyńskiego, a organizatorem jej był zespół nauczycieli w składzie: Alicja Serwatkiewicz, Magdalena Stratyńska i Jolanta Kluczyńska.
W ramach wymiany doświadczeń między szkołami, w zakresie pracy wychowawczej wokół patrona, prezentujemy poniżej: scenariusz gry, regulamin, kartę uczestnictwa, instrukcję i zadania dla drużyn.
Gra miejska w Kórniku – materiały
Jerzy Przybecki
Operacja Orzeł
Stawiając we Wschowie na cmentarzu obelisk wiedzieliśmy, że będziemy musieli prędzej czy później uzupełnić jego wygląd zewnętrzny, ponieważ zakończenie cokołu prostym daszkiem nie spełniało naszych oczekiwań.
Po prostu nie starczyło pieniędzy na jego dokończenie. Prowadziliśmy także dyskusję, co ma stanąć na cokole: powstańcza rogatywka, Powstaniec, Krzyż Powstańczy, orzeł, czy zupełnie coś innego może nowoczesnego, współczesnego. W końcu stanęło – Orzeł. Czas nieubłaganie uciekał. Rok minął. Jadąc do Szprotawy, kilka razy byłem w firmie, która takie figury ogrodowe wykonuje – orły też były. Dwa rodzaje cena do przyjęcia. W końcu wybrałem jednego – orzeł zrywający się do lotu – analogia do odradzającej się Polski w 1918 roku. Jakież było moje zdziwienie, kiedy dwóch pracowników załadowywało go do mojego samochodu. Wykonawca twierdził, że jest to specjalnie przygotowany materiał betonowy, bardzo trwały, zagęszczony i z pewnością nas przeżyje. Waga bagatela, prawie 40 kg. Wcześniej uzgodniliśmy z Panem Prezesem Zdzisławem Rygusikiem, że ktoś go odbierze, póki co będzie czekał u mnie w garażu. Często ktoś z Urzędu jedzie do Zielonej Góry, to przecież może zabrać. Mijały kolejne dni, Covid nie raczy odpuścić, zaostrzenia się wzmagają – większość pracuje zdalnie – a czas ucieka. Jest już koniec października – orzeł czeka!
Kierowcy na urlopie. A należy go jeszcze pomalować zgodnie z oczekiwaniami. Ma to zrobić sekcja plastyczna z DK. Nie ma co czekać, trzeba szukać innych rozwiązań. Mamy przecież wielu przyjaciół – wici poszły w eter. I jak zwykle – złota myśl! Przecież współpracujemy
z Jednostką w Czerwieńsku, jej były dowódca, mój imiennik – pułkownik, myśliwy jest rodem ze Wschowy, przecież jak co roku pojedzie na groby… Jurek jak zobaczył, no może dokładnie jak go razem podnosiliśmy – tylko westchnął „nigdy bym nie przypuszczał, że to może być takie ciężkie, jak wy to wtaszczycie na ten cokół?” Potem się okazało że mimo wszystko jechał z nim bardzo ostrożnie. Jak zadzwoniłem, że orzeł odleciał, Pan Prezes tylko krótko „jak ten czas leci , przecież tak niedawno był kwiecień a już koniec roku” – orzeł przyleciał – super. Kolejny przyjaciel naszego towarzystwa i działań to kolega Tomasz – kamieniarz, który miał zadanie umocować tego orła na postumencie i jeszcze dodatkowo posadowić kamień z napisem upamiętniający posadzenie w ubiegłym roku Dębu. Te dwa zadania postanowiliśmy wykonać 19 grudnia. Tradycyjnie w tym dniu rozpoczynamy w oddziale obchody związane z rocznicą wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Tym samym Wschowa stała się miejscem Oddziałowych uroczystości. Wcześniej ustaliliśmy, że ta uroczystość będzie miała charakter bardzo kameralny i tak było!
W przeddzień telefon od Tomka kamieniarza, nie możemy być o 12.00, tak jak ustaliśmy tylko o 8.00 rano, bo na taką godzinę dostałem „HADEESA” do zdjęcia i postawienia kamienia! W czasie pandemii nawet pogrzeby odbywały się od wczesnych do późnych godzin a od 12.00 mieliśmy też tylko uzgodnioną godzinę na to zadanie. Całe szczęście, że ta godzina ranna też wystarczyła na to aby nie zakłócić miru obrządku cmentarnego.
Tak więc orzeł odleciał i spokojnie wylądował w miejscu przeznaczenia. Dumny Pan Prezes meldował: „Orzeł na obelisku, kamień z napisem na miejscu – ten Twój Tomek to jednak nie jest zwykłym kamieniarzem – to prawdziwy artysta”.
Autor jest Prezesem Honorowym
Oddziału Lubuskiego TPPW
Michał Klisiński
Koło TPPW w Gorzowie Wlkp.
Początek 2020 r. stanowi ważną cezurę w przywracaniu pamięci o Powstaniu Wielkopolskim i jego uczestnikach w Gorzowie Wielkopolskim. Jest to szczególnie ważne w mieście, w którym po zakończeniu II Wojny Światowej osiedliło się wielu Powstańców Wielkopolskich, a część z nich została pochowana w wydzielonej i uporządkowanej kwaterze cmentarza parafialnego przy ul. Warszawskiej. Poza wspomnianą kwaterą cmentarną z nagrobkami Powstańców, od grudnia 2019 r. miejscem pamięci o Powstaniu i jego uczestnikach jest odsłonięty w rocznicę 100-lecia wybuchu zrywu narodowowyzwoleńczego obelisk na cmentarzu komunalnym. Inicjatorką upamiętnienia w takiej formie tego wydarzenia była Pani Barbara Zwolińska – mieszkanka Gorzowa, której oboje rodzice uczestniczyli w Powstaniu. Swój wkład w ocalenie pamięci o Powstańcach, którzy po 1945 roku zamieszkali w Gorzowie, wniósł niestrudzony regionalista redaktor Jerzy Zysnarski. Opracował on i opublikował, w wydawanym przez Archiwum Państwowe w Gorzowie Nadwarciańskim Roczniku Archiwalno Historycznym, artykuł zawierający krótkie biogramy niektórych z nich.
Nowy impuls i motywację do podejmowania kolejnych inicjatyw stanowi powołanie w Gorzowie dnia 28 stycznia Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/19 Oddziału Lubuskiego w Zielonej Górze. Jest to drugie po Kole w Witnicy ogniwo Towarzystwa w północnej części województwa lubuskiego. Koło skupia obecnie dwunastu członków, których połączyło zainteresowanie historią Powstania Wielkopolskiego i dążenie do przywrócenia pamięci o jego uczestnikach oraz popularyzowania wartości, które reprezentowali. Zapraszamy do włączenia się w działania Koła kolejne osoby zainteresowane.
W pierwszych miesiącach od powołania Koła udało się nawiązać współpracę z instytucjami kultury i nauki funkcjonującymi w Gorzowie. W swoje gościnne progi zaprosiło nas Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta, z którym zawarte zostało przez nasze Koło porozumienie o współpracy w sferze edukacyjnej i naukowej. Dzięki uprzejmości Dyrektor Muzeum Pani dr Ewy Pawlak udostępniono nam jedno z pomieszczeń Willi przy ul. Warszawskiej, w którym możemy organizować zebrania Koła. Podjęliśmy również współpracę z Archiwum Państwowym oraz Wojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną w Gorzowie. Z uwagi na sytuację epidemiologiczną i obostrzenia z nią związane nie odbyło się zebranie naszego Koła, na którym miał być wypracowany ramowy program pracy. Obecnie czynione są przygotowania do zorganizowania spotkania członków Koła w nowym terminie.
Nasze zamierzenia i plany będą koncentrować się przede wszystkim na działaniach w obszarze edukacji historycznej, organizowaniu prelekcji i wystaw poświęconych Powstaniu. Wartym podjęcia zadaniem jest opracowanie imiennego wykazu Powstańców Wielkopolskich związanych z Gorzowem i ościennymi gminami oraz umieszczenie go na tablicy pamiątkowej, w przestrzeni publicznej. Dopełnieniem tej inicjatywy byłoby symboliczne oznaczenie nagrobków Powstańców Wielkopolskich. To tylko kilka inicjatyw spośród naszych zamierzeń, które chcielibyśmy zrealizować. Nie uda się to nam samodzielnie. Dlatego tak ważne jest obecnie nawiązanie współpracy z zainteresowanymi instytucjami, a w szczególności uzyskanie wsparcia lokalnej administracji samorządowej Gorzowa i ościennych gmin.
Autor jest prezesem Koła TPPW
w Gorzowie Wlkp.